колеба́ние
1. калыха́нне, -ння ср., гайда́нне, -ння ср., варушэ́нне, -ння ср., кра́танне, -ння ср.;
2. хіста́нне, -ння ср., калыва́нне, -ння ср., ківа́нне, -ння ср., кра́танне, -ння ср., варушэ́нне, -ння ср.;
3. вага́нне, -ння ср., зы́банне, -ння ср.;
4. хіста́нне, -ння ср.;
колеба́ние температу́р хіста́нне тэмперату́р;
5. хіста́нне, -ння ср., вага́нне, -ння ср.;
6. хіста́нне, -ння ср.; см. колеба́ть, колеба́ться 1—6;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
поша́тывание хіста́нне, -ння ср., калыва́нне, -ння ср., ківа́нне, -ння ср.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шата́ние
1. (качание) хіста́нне, -ння ср., калыва́нне, -ння ср.; см. шата́ть 1, шата́ться 1;
2. (покачивание при ходьбе) хіста́нне, -ння ср.;
3. (ходьба без цели) разг. бадзя́нне, -ння ср., блука́нне, -ння ср.;
4. хіста́нне, -ння ср., калыва́нне, -ння ср.;
5. перен. (колебание) хіста́нне, -ння ср.; см. шата́ться 2—5;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зыб, зыбу, м.
Лёгкае хістанне воднай паверхні, рабізна на воднай паверхні. Затока. Ні хвалі, ні зыбу няма, І тут нават кручы не надта крутыя. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вібра́цыя ’рытмічнае хістанне пругкага цела’ (КТС, БРС). Запазычана праз рус. мову (Крукоўскі, Уплыў, 89) з франц. vibration ’хістанне, ваганне’ (Шанскі, 1, В, 91) < лац. vibratio < vibrare ’дрыжаць, хістацца’ (Даза, 750). Не выключана магчымасць запазычання з польск. wibracja, асабліва з музычнай тэрміналогіі. Сюды ж вібрант, вібратар, вібрацыйны (КТС, БРС), вібрыён (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зыб ’лёгкае хістанне воднай паверхні’. Рус. зыбь. Ст.-рус. зыбь (XVI ст.). Ад дзеяслова зыбаць (гл.) з тэматычным ‑ь (< *‑ĭ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
карда́н, ‑а, м.
1. Прыстасаванне для падвесці, якое дапускае хістанне апор пры захаванні нерухомасці падвешанага цела.
2. Назва некаторых перадатачных прыстасаванняў, валоў (у аўтамабілях, трактарах і інш.). На Мінскім заводзе аўтаматычных ліній зроблены два агрэгатныя станкі, прызначаныя для свідравання і нарэзкі разьбы ў крыжавіне кардана. «Звязда».
[Ад уласн. імя.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штуршо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.
1. Кароткі, рэзкі дотык або ўдар ад сябе.
Ш. у бок.
2. Рэзкае хістанне ў выніку ўдару, рыўка і пад.
Ледзь не ўпаў з лаўкі ад рэзкага штуршка цягніка.
Падземныя штуршкі.
3. У спорце: рух, якім штурхаюць што-н. (напр. ядро, штангу і пад.).
Ш. левай рукой.
4. перан. Тое, што выклікае што-н. або пабуджае да чаго-н. (разм.).
Ш. да вывучэння замежнай мовы.
|| прым. штуршко́вы, -ая, -ае (да 1—3 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Во́лат ’гігант, асілак’ (БРС, Касп., Гарэц., КТС). Рус. волот, дыял. велет ’тс’, укр. ве́лет, велетень ’тс’, ст.-рус. волотъ, ц.-слав. влатъ ’гігант’, зах.-слав. Veletabi ’племя вільцы ў Макленбургу’ (= *veletove). Было некалькі спроб высветліць этымалогію гэтага слова, але галоўная цяжкасць — хістанне o/e — застаецца нявырашанай. Брукнер (AfslPh, 42, 138) велет звязвае са ст.-слав. велии ’вялікі’, а варыянт волот лічыць больш позняй аналагічнай формай. Сабалеўскі (РФВ, 64, 117) спрабаваў тлумачыць хістанне галосных як розныя асіміляцыі, але гэтага недастаткова. Міклашыч (394) супастаўляе з с.-лац. Veletabi, назвай заходнеславянскага племені. Дапускаецца роднасць з лац. valeo ’я ў сілах, здаровы’, тахар. A wäl‑ ’панаваць’, тахар. B walo, wlo ’пан, гасудар’ (Бенвеніст, Festschr. Н. Hirt, 2, 234). Версія Шахматава (AfslPh, 33, 87 і наст.), паводле якой слова запазычана з кельц. (параўн. ірл. flaith ’валадар’), памылковая па фанетычных прычынах (Фасмер, 1, 344). Аб сувязі тэрмінаў волот, велет з волос, велес гл. Іванаў, Тапароў, Иссл., 62 і наст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ба́глы ’губы’ (бел. арго; Рам., IX). Як і большасць аргатычных слоў, цёмнага паходжання. Можна параўноўваць з укр. арго: багла́йка губа’ (Гнацюк, Лірн., 9), бала́йка ’тс’ (Баржкоўскі, Лирн., 704). Паколькі сустракаецца семантычнае хістанне ’губы ∼ грыбы’ (параўн. значэнне прасл. gǫba, gribъ, vr̥g(a) у паасобных слав. мовах), то можна меркаваць, што зыходным з’яўляецца слова са значэннем ’грыбы’ (ва ўкр. арго ёсць баглаї ’грыбы’, але пра яго паходжанне сказаць штосьці пэўнае вельмі цяжка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)