ба́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць;
1.
2. Сустракаць каго‑, што‑н.
3. Уяўляць у думках.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ба́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць;
1.
2. Сустракаць каго‑, што‑н.
3. Уяўляць у думках.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ву́шы, -шэ́й (
◊ в. аб’е́сці — прожужжа́ть у́ши; надое́сть;
в. вя́нуць — у́ши вя́нут;
вы́цягнуць з в. — вы́тащить за́ уши;
дайсці́ да (чыіх) вушэ́й — дойти́ до уше́й (кого, чьих);
за вуша́мі — трашчы́ць за уша́ми трещи́т;
за в. не адця́гнеш — за́ уши не отта́щишь;
за в. цягну́ць — (каго) за́ уши тащи́ть (кого);
закаха́цца па в. — влюби́ться по́ уши;
мець в. — слу́шать, прислу́шиваться;
мець свае́ во́чы і в. — име́ть свои́ глаза́ и у́ши;
накруці́ць в. — надра́ть у́ши;
на свае́ (
натапы́рыць в. — навостри́ть у́ши;
не ба́чыць як сваі́х вушэ́й — не вида́ть как свои́х уше́й;
не ве́рыць сваі́м вуша́м — не ве́рить свои́м уша́м;
па в. ў гра́зі — по́ уши в грязи́;
па в. ў даўга́х — по́ уши в долга́х;
па са́мыя в. — по са́мые у́ши, по́ уши;
пачырване́ць да вушэ́й — покрасне́ть до уше́й;
пець (напе́ць) у в. — дуть, петь (наду́ть, напе́ть) в у́ши;
прапусці́ць мі́ма вушэ́й — пропусти́ть ми́мо уше́й;
пратрубі́ць (пракрыча́ць) в. — (каму) прожужжа́ть (прокрича́ть, протруби́ть) у́ши (кому);
разве́сіць в. — разве́сить у́ши;
стая́ць у вуша́х — стоя́ть в уша́х;
стры́гчы вуша́мі — стричь (пря́дать, прясть) уша́ми;
уве́сці ў в. — (каму) подсказа́ть (кому); надоу́мить (кого);
хоць в. затыка́й — хоть у́ши затыка́й;
хто парася́ ўкраў, у таго́ ў вуша́х пішчы́ць —
і сце́ны в. ма́юць —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чуць I
1.
2. (ощущать) слы́шать; чу́ять;
3. (предчувствовать) чу́вствовать; чу́ять;
4. слы́шать, замеча́ть;
◊ ч. дух — чу́ять дух; чу́вствовать чью-л. стро́гость;
ч. сэ́рцам — чу́вствовать се́рдцем;
ч. но́сам — чу́ять но́сом;
чу́е душа́ — чу́ет душа́;
душы́ не ч. — души́ не ча́ять;
адны́м ву́хам (кра́ем ву́ха) ч. — одни́м у́хом слы́шать;
на свае́ (
зямлі́ пад сабо́й не ч. — земли́ под собо́й не чу́ять;
ног пад сабо́й не ч. — ног под собо́й не чу́ять (не слы́шать);
ні рук ні ног не ч. — изнемо́чь от уста́лости;
чуў звон, ды не ве́дае, дзе ён —
чу́е ко́шка, чыё са́ла з’е́ла —
чуць II
1.
2.
3. союз чуть;
◊ ч. свет, ч. дзень — чуть свет; ни свет ни заря́;
ч. што — чуть что;
ч.-ч. — чуть-чу́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ба́чыць
1.
2. в форме 2 лица ед. и мн. числа в знач. вводн. сл. ви́дишь (ви́дите);
3. (расценивать) усма́тривать;
◊ б. на два аршы́ны пад зямлёю — ви́деть на два арши́на под землёй;
па вача́х б. — по глаза́м ви́деть;
све́ту бе́лага (бо́жага) не б. — све́та бе́лого (бо́жьего) не ви́деть;
не б. як сваі́х вушэ́й — не вида́ть как свои́х уше́й;
свет не ба́чыў — свет не ви́дел (не ви́дывал);
то́лькі яго́ і ба́чылі — то́лько его́ и ви́дели; и был тако́в; помина́й как зва́ли;
у во́чы не б. — в глаза́ не ви́деть;
ба́чыш ты — ишь ты, смотри́ ты;
ба́чыў, кум, со́нца! — вида́л, кум, со́лнце!;
чаго́ б хаце́ў слеп, каб ба́чыў свет? —
во́чы б не ба́чылі — глаза́ б не ви́дели;
б. навылёт — ви́деть наскво́зь;
дале́й свайго́ но́са не б. — да́льше своего́ но́са не ви́деть;
на свае́ (
за дрэ́вамі не б. ле́су —
рыба́к рыбака́ б. здаляка́ —
б. во́ка, дзе пячэ́цца ко́ка! —
(хоць) б. во́ка, ды даста́ць далёка —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
во́чы (
◊ быць на вача́х — быть на виду́;
адве́сці в. — (каму) отвести́ глаза́ (кому);
адкры́ць (раскры́ць) в. — (каму) откры́ть (раскры́ть) глаза́ (кому);
аж — в. на лоб выла́зяць (ле́зуць) глаза́ на лоб ле́зут;
аж і́скры з вачэ́й пасы́паліся — да́же и́скры из глаз посы́пались;
адбіра́ць в. — (о ярком свете) слепи́ть; бить в глаза́;
асо́ю ў в. кі́дацца — лезть в глаза́ осо́ю;
бе́гчы за вача́мі — бежа́ть, куда́ глаза́ глядя́т;
вача́м ве́ры не дава́ць — глаза́м свои́м не ве́рить;
вачэ́й не адарва́ць — глаз не оторва́ть (не отвести́);
біць у в. — бить в глаза́;
вачэ́й не зве́сці — глаз не сомкну́ть;
вачэ́й не зво́дзіць — глаз не своди́ть;
вачэ́й не пака́зваць — глаз не пока́зывать;
в. адкры́ліся — (у каго) глаза́ откры́лись (у кого);
в. б мае́ не ба́чылі (не глядзе́лі) — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не смотре́ли, не гляде́ли);
в. лупі́ць — глаза́ пя́лить;
в. гара́ць — глаза́ горя́т;
в. зама́заць — глаза́ зама́зать;
в. на мо́крым ме́сцы — глаза́ на мо́кром ме́сте;
в. заслані́ць — (каму) зама́зать глаза́ (кому);
в. праглядзе́ць — глаза́ прогляде́ть;
в. прадра́ць (пралупі́ць) — глаза́ продра́ть;
в. разбяга́юцца — глаза́ разбега́ются;
вы́драць в. — вы́царапать глаза́;
вы́лупіць в. — вы́таращить глаза́;
вы́плакаць в. — вы́плакать (пропла́кать) глаза́;
вы́расці на вача́х — вы́расти на глаза́х;
вачэ́й не спуска́ць — (з каго) глаз не спуска́ть (с кого);
глядзе́ць чужы́мі вача́мі — смотре́ть чужи́ми глаза́ми;
вы́расці ў вача́х — (чыіх) вы́расти (в чьих) глаза́х;
глядзе́ць вялі́кімі вача́мі — смотре́ть больши́ми глаза́ми;
глядзе́ць пра́ма ў в. — смотре́ть (гляде́ть) пря́мо в глаза́;
глядзе́ць пра́ўдзе (сме́рці) у в. — смотре́ть (гляде́ть) пра́вде (сме́рти) в глаза́;
глядзе́ць у в. (зу́бы) — (каму) смотре́ть (гляде́ть) в глаза́ (зу́бы) (кому);
губля́ць (тра́ціць) з вачэ́й — теря́ть из ви́ду;
для адво́ду вачэ́й — для отво́да глаз;
е́сці вача́мі — есть глаза́ми;
з адкры́тымі вача́мі (рабі́ць што) — с откры́тыми глаза́ми (де́лать что);
з завя́занымі вача́мі — с завя́занными глаза́ми;
з п’я́ных вачэ́й — с пья́ных глаз;
згубі́ць з вачэ́й — потеря́ть из ви́ду;
з вачэ́й не спуска́ць — не теря́ть (не упуска́ть) из ви́ду;
з заплю́шчанымі вача́мі — с закры́тыми глаза́ми;
за в. — за глаза́;
забе́галі в. — забе́гали глаза́;
закаці́ць в. — закати́ть глаза́;
закрыва́ць в. — (на што) закрыва́ть глаза́ (на что);
закры́ць в. — закры́ть глаза́;
залі́ць в. — зали́ть глаза́;
засло́на з вачэ́й упа́ла — пелена́ с глаз упа́ла;
затума́ніць в. — затума́нить глаза́;
зме́раць вача́мі — изме́рить глаза́ми;
зні́кнуць з вачэ́й — скры́ться с глаз; исче́знуть;
кало́ць в. — (каму) коло́ть глаза́ (кому);
кі́нуцца ў в. — а) бро́ситься в глаза́; б) пригляну́ться;
куды́ в. глядзя́ць — куда́ глаза́ глядя́т;
ле́зці сляпі́цаю ў в. — пристава́ть как ба́нный лист (как смола́);
ле́зці ў в. — а) лезть в глаза́; б) броса́ться в глаза́;
лю́дзям у в. глядзе́ць — лю́дям в глаза́ смотре́ть;
лы́паць вача́мі — хло́пать глаза́ми;
мазо́ліць (намазо́ліць) — в. мозо́лить (намозо́лить) глаза́;
мець свае́ в. і ву́шы — име́ть свои́ глаза́ и у́ши;
на вача́х — а) на глаза́х, на виду́; б) (воочию) на глаза́х;
на свае́ (
не ве́даць, куды́ в. дзець — не знать, куда́ глаза́ деть;
не ве́рыць сваі́м вача́м — не ве́рить свои́м глаза́м;
не пака́звацца на в. — не пока́зываться на глаза́;
не пака́зваць вачэ́й — не пока́зывать глаз;
не́куды вачэ́й дзець — не́куда глаза́ деть;
ні на в. — не терпе́ть, не хоте́ть ви́деть;
пага́ныя (благі́я) в. — дурно́й глаз;
папа́сціся (тра́піць) на в. — попа́сться на глаза́;
паро́ць в. — ты́кать в глаза́;
плю́нуць у в. — плю́нуть в глаза́;
прабе́гчы вача́мі — пробежа́ть глаза́ми;
прапа́сці з вачэ́й — скры́ться с глаз;
прапла́каць в. — пропла́кать (вы́плакать) глаза́;
праце́рці в. — протере́ть глаза́;
прэч з вачэ́й — прочь с глаз (с глаз доло́й);
пуска́ць пыл у в. — пуска́ть пыль в глаза́; втира́ть очки́;
рабі́ць вялі́кія в. — де́лать больши́е глаза́;
рэ́заць пра́ўду ў в. — ре́зать пра́вду в глаза́;
рэ́заць в. — ре́зать глаза́;
свяці́ць вача́мі — горе́ть от (со) стыда́; хло́пать глаза́ми;
соль табе́ ў в.! — соль тебе́ в глаза́!;
страля́ць вача́мі — стреля́ть глаза́ми;
сысці́ з вачэ́й — уйти́ (скры́ться) с глаз;
ты́каць у в. — ты́кать в глаза́;
у вача́х дваі́цца —
у вача́х пацямне́ла —
у в. не ба́чыць — в глаза́ не вида́ть;
у саба́кі вачэ́й пазы́чыць (пазы́чыўшы) — стыд потеря́ть;
у мае́ в. — на мои́х глаза́х;
у в. — в глаза́;
хава́ць в. — пря́тать глаза́;
чыта́ць у вача́х — по глаза́м ви́деть;
стая́ць у вача́х — стоя́ть в глаза́х;
шука́ць вача́мі — иска́ть глаза́ми;
у стра́ха в. вялі́кія — у стра́ха глаза́ велики́;
гро́зны (гро́зен) рак, ды в. зза́ду —
пра́ўда в. ко́ле —
со́рам не дым, вачэ́й не вы́есць —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)