буцве́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -е́е; незак.
Трухлець, гнісці, прэць.
Буцвее вопратка ад доўгага ляжання.
|| зак. збуцве́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -е́е.
|| наз. буцве́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дряхле́ть несов. (о человеке) драхле́ць, старэ́ць; (о предметах) трухле́ць, парахне́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
истлева́ть несов.
1. (гнить) тлець, трухле́ць, парахне́ць;
2. (гореть) тлець;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Тру́хнуць ‘трухлець, парахнець, трупехнуць’ (Некр. і Байк., ТС), трухну́ць ‘гніць’ (Яруш.), сюды ж тру́хнуць ‘баяцца, падаць духам’ (Ласт.), ‘многа і позна спаць’ (полац., Нар. лекс.). Параўн. укр. трю́хнути ‘гніць, трухлець’, рус. тру́хнуть ‘тс’, серб. тру̏нути ‘трухлець, раскладацца’, харв. truhnuti ‘спаць, ленавацца’, славен. trohnẹ́ti ‘гніць’. Прасл. *truxъnǫti, магчыма, і *trǫx(ъ)nǫti з другаснай назалізацыяй (Сной у Бязлай, 4, 231), параўн. труха́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
буцве́ць, ‑ее; незак.
Разм. Трухлець, парахнець, гнісці, прэць. Зруб на новую хату стаіць з забітымі вокнамі. Няма грошай, каб скончыць будоўлю. Таму і стаіць і буцвее, як дамавіна, той зруб. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тлець, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., тле́е; незак.
1. Гніючы, разбурацца; трухлець, парахнець.
Тлее апалае лісце.
2. Гарэць без полымя; слаба падтрымліваць гарэнне.
Асіна не гарыць, а тлее.
3. перан. Існаваць скрыта, слаба праяўляцца дзе-н. (пра жыццё, пачуцці і пад.).
У душы тлела надзея.
|| наз. тле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ветша́ть несов. старэ́ць; (дряхлеть) драхле́ць, станаві́цца ляда́шчым, трухле́ць; (приходить в упадок) занепада́ць; (разрушаться) руйнава́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пцель ’струхнелыя, напаўгнілыя дровы, якія тлеюць пры гарэнні’, пцелы ’струхнелы, напаўгнілы (пра лесаматэрыялы)’, пцець ’гніць, трухлець’ (Нік., Оч.). Гл. псель.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та́хнуць 1 ’марнець’ (мёрск., Нар. ск.), ’трухлець, бутлець’ (полац., Нар. лекс.), сюды ж ста́хнуць, пата́хнуць. Укр. дыял. та́хнути ’павольна гаснуць; сохнуць; худнець’. Няясна; магчыма, да прасл. *tъch‑, асабліва ў значэнні ’трухлець, бутлець, гніць’, гл. тохнуць, тхло, тухлы, параўн., аднак, ча́хнуць ’сохнуць, худнець; занепадаць’ (гл.), аналагічнае да та́ўрыць/ча́ўрыць ’чахнуць’. Меркаванне пра кантамінацыю пры ўтварэнні ўкраінскага слова (ЕСУМ, 5, 529) сумніўнае.
Та́хнуць 2 ’ударыць’, ’уцячы, драпануць’, ’патраціць, зрасходаваць’ (Мат. Гом.). Параўн. в.-луж. tachnyć ’даць аплявуху, пляснуць ладоняй’; відаць, аднакратны дзеяслоў ад та́хаць (гл.) гукапераймальнага паходжання, параўн. Шустар-Шэўц, 1495.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Патыне́ць ’патлець, патрухнуць’ (Юрч.). Да тынець ’тлець, прэць’ (там жа), якое, відаць, з’яўляецца балтызмам. Параўн. літ. truneti ’трухлець, гніць, раскладацца’, лат. trunėt ’тлець’. Хаця семантыка бездакорная, сумненне выклікае ‑г‑ у аснове. У такім выпадку больш блізкім будзе літ. tūnoti ’ляжаць схаваным, схаваўшыся’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)