кацёл (род. катла́) м., в разн. знач. котёл;

кухо́нны к. — ку́хонный котёл;

паравы́ к. — парово́й котёл;

папа́сці ў к.воен. попа́сть в котёл;

як у катле́ кіпе́ць — (как) в котле́ кипе́ть;

пабра́таўся гаршчо́к з катло́мпосл. гусь свинье́ не това́рищ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ко́нны

1. в разн. знач. ко́нный;

к. двор — ко́нный двор;

к. заво́д — ко́нный заво́д;

ко́нная се́ялка — ко́нная се́ялка;

к. а́трад — ко́нный отря́д;

ко́нная эстафе́та — ко́нная эстафе́та;

2. в знач. сущ. ко́нный;

пе́шы ко́ннаму не тава́рышпогов. пе́ший ко́нному не това́рищ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

няшча́сце ср.

1. несча́стье;

зда́рылася вялі́кае н. — случи́лось большо́е несча́стье;

н. мне з табо́й! — несча́стье мне с тобо́й!;

2. неуда́ча ж.;

вось н.! — вот неуда́ча!;

на н. — к несча́стью, на несча́стье, на (ту) беду́;

тава́рыш па ~сцітова́рищ по несча́стью

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

баявы́ в разн. знач. боево́й;

б. патро́н — боево́й патро́н;

б. пара́дак — боево́й поря́док;

б. тава́рыш — боево́й това́рищ;

б. хло́пец — боево́й па́рень;

~вая тэ́ма — боева́я те́ма;

а́я гало́ўка — боева́я голо́вка;

а́я — спружы́на боева́я пружи́на;

б. лісто́к — боево́й листо́к;

о́е хрышчэ́нне — боево́е креще́ние

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Тава́рыш ’друг, прыяцель, паплечнік, калега’, ’равеснік, аднагодак’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк., Ласт., Бяльк., Сержп. Прымхі, Сл. ПЗБ), това́рыш ’сябар’ (ТС), товарышо́к ’пры неафіцыйным звароце’ (Нар. Гом.), сюды ж карэляты ж. р. тава́рышка ’сяброўка, саўдзельніца’, ’спадарожніца’, ’равесніца, з якой таварышавала’ (Янк. 2), ’сяброўка, аднагодка’ (Касп., Растарг., Сл. ПЗБ, Жд. 2), товары́шка ’тс’ (ТС), таварышава́ць ’сябраваць, дружыць’ (ТСБМ, Сержп. Прымхі), таварышкава́ць ’тс’ (Сцяц.), товарышова́ць, товары́шыць ’тс’ (Нас., ТС), ст.-бел. товаришь ’прыяцель; супольнік’ (Альтбаўэр), товаришъ, това́рышъ, таваришъ, таварышъ, товарышка ’супольніца’, товаришити ’дружыць, быць у адной суполцы’ (Карскі 2-3, 277, 394). Укр. това́риш ’прыяцель, супольнік’, рус. това́рищ ’тс’, польск. towarzysz ’тс’, каш. towařëš, н.-луж. towariš ’тс’, в.-луж. towarš ’тс’, ст.-чэш. tovaryš, towařiš, чэш. tovaryš ’падмайстар’, ’супольнік’, славац. towariš, славен. towȃriš ’тс’. Адзінага меркавання адносна паходжання слова няма. Чарных (2, 247) выводзіць са стараж.-рус. товаръ (гл. тавар1) з, магчыма, старэйшым на ўсходнеславянскай глебе значэннем ’стан; вайсковы лагер’. Суфікс ‑išč‑ь замест *‑iš‑ь/*‑yš‑ь, які адзначаецца ў іншых славянскіх мовах і сярэднерускіх гаворках, можа, такім чынам, тлумачыцца ўплывам стараж.-рус. това́рище ’стан’ (паводле Сразнеўскага, найбольш ранняя фіксацыя пад 992 г.), паводле Карскага (2–3, 394), апошнія ў выніку спрашчэння. Часцей слав. *tovarišь або *tovoriščь лічыцца запазычаннем з цюркскіх моў, у якіх слова складаецца з дзвюх частак: тур., чагат. tavar ’маёмасць; скаціна; тавар’ і () ’сябар, таварыш’ (Фасмер, 4, 68; ЕСУМ, 5, 586; Борысь, 639).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

затрыма́ць сов.

1. в разн. знач. задержа́ть;

з. даста́ўку — задержа́ть доста́вку;

з. дыха́нне — задержа́ть дыха́ние;

з. злачы́нца — задержа́ть престу́пника;

2. (движение, рост, развитие) задержа́ть, заме́длить;

3. (прекратить движение) задержа́ть, останови́ть;

з. аўтамашы́ну — задержа́ть автомаши́ну;

на даро́зе мяне́а́ў мой тава́рыш — на доро́ге меня́ задержа́л (останови́л) мой това́рищ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы мест.

1. (при обозначении мн.) вы (род., вин., пред. вас, дат. вам, твор. ва́мі); ед., см. ты;

мы по́мним о вас, друзья́ мы по́мнім пра вас, сябры́;

2. (вежливая форма обращения) вы (род., вин., пред. вас, дат. вам, твор. ва́мі);

мы ждём вас, това́рищ мы чака́ем вас, тава́рыш;

быть на вы быць на вы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гаршчо́к (род. гаршка́) м. горшо́к;

ад гаршка́ паўвяршка́ — от горшка́ два вершка́;

як у гаршку́ кіпе́ць — как в котле́ кипе́ть;

загляда́ць у чужы́ г. — загля́дывать в чужо́й горшо́к;

змяня́ць гаршкі́ на глі́ну — променя́ть куку́шку на я́стреба;

не святы́я гаршкі́ ле́пяцьпосл. не бо́ги горшки́ обжига́ют;

пабра́таўся г. з катло́мпосл. гусь свинье́ не това́рищ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свинья́ прям., перен. свіння́, -нні́ ж.;

подложи́ть свинью́ падлажы́ць свінню́;

понима́ть, как свинья́ в апельси́нах зна́цца (разбіра́цца), як свіння́ на саладзі́нах;

мета́ть би́сер пе́ред свиньями сы́паць бі́сер (пе́рлы) пе́рад сві́ннямі;

кабы́ свинье́ рога́, всех бы со́ свету сжила́ посл. каб свінні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гі;

свинье не до порося́т, ко́ли саму́ на ого́нь таща́т посл. не да парася́т, калі́ свінню́ сма́ляць;

посади́ свинью́ за стол — она́ и но́ги на стол посл. пасадзі́ свінню́ за стол — яна́ і но́гі на стол;

гусь свинье́ не това́рищ посл. мядзве́дзь каро́ве не брат; воўк саба́ку не радня́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свіння́ ж., прям., перен. свинья́;

дзі́кая с. — ди́кий каба́н; вепрь;

падлажы́ць ~нню́ — подложи́ть свинью́;

зна́цца (разбіра́цца), як с. на саладзі́нах — понима́ть (разбира́ться) как свинья́ в апельси́нах;

каб ~нні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гіпосл. ка́бы свинье́ рога́, всех бы со све́ту сжила́;

~нні́ не да парася́т, калі́ яе́ сма́ляцьпосл. свинье́ не до порося́т, когда́ её паля́т;

пасадзі́ ~нню́ за стол — яна́ і но́гі на столпосл. посади́ свинью́ за стол — она́ и но́ги на стол;

гусь ~нні́ не тава́рышпосл. гусь свинье́ не това́рищ;

сы́паць пе́рлы (бі́сер) пе́рад ~ння́міпогов. мета́ть би́сер пе́ред сви́ньями;

лі́шняга і ~нні не яду́цьпогов. ли́шнего и сви́ньи не едя́т;

не дай бог ~нні́ рогпосл. бодли́вой коро́ве бог рог не даёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)