су́нуты, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад сунуць (у 1–4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тыркну́ць
‘уваткнуць, сунуць каго-небудзь, што-небудзь’
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
тыркну́ |
тыркнё́м |
| 2-я ас. |
тыркне́ш |
тыркняце́ |
| 3-я ас. |
тыркне́ |
тыркну́ць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
тыркну́ў |
тыркну́лі |
| ж. |
тыркну́ла |
| н. |
тыркну́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
тыркні́ |
тыркні́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
тыркну́ўшы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
су́нуть сов.
1. су́нуць, усу́нуць, засу́нуць; (запихнуть) запхну́ць, запіхну́ць, мног. пазапіха́ць, пазапі́хваць; (погрузить, опустить) усу́нуць, усадзі́ць;
2. (небрежно дать) ты́цнуць, су́нуць;
3. (дать взятку) разг. падсу́нуць;
4. (ткнуть чем-л.) су́нуць, саўгану́ць, ты́цнуць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паткну́ць, ‑ткну, ‑ткнеш, ‑ткне; ‑ткнём, ‑ткняце; зак., каго-што.
Разм. Сунуць, даць што‑н. каму‑н. [Бацька:] — Можа грошай трэба будзе паткнуць доктару.., дык што ж ты зробіш. Чорны.
•••
Нос паткнуць — сунуцца, паказацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
со́ваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Незак. да сунуць (у 1–5 знач.).
2. каго-што. Перамяшчаць, перасоўваць з месца на месца. Варушыць Аўгіня вілачнікам гаршкі, чапялой патэльню совае да вуголляў. Бядуля. Потым пасажыры совалі кашалёк нагамі, пакуль ён не апынуўся ў кутку, дзе стаяў безбілетны Віця. Якімовіч.
3. безас. Разм. Пра рэзкі боль. Совае ў калена.
•••
Соваць (сунуць, тыцкаць) нос куды — умешвацца ў што‑н., звычайна не ў сваю справу.
Соваць (тыцкаць) пад нос каму — даваць, паказваць што‑н. непачціва, абы-як.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пасо́вішча ’работнік, якога трэба падштурхоўваць’ (Нас.). Да насоўваць < су́нуць, соваць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сува́ць ’соваць, піхаць’ (Нас., Бяльк.). Ад соваць (гл.) пад уплывам формаў зак. тр., гл. сунуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ткнуць ’рэзкім рухам сунуць’ (ТСБМ), ’даць’ (ТС), ст.-бел. ткнуць ’ткнуць’, ’даткнуцца’ (1518 г., КГС). Гл. ткаць 2, тыкаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Со́ўма ‘гвалтоўна, напорыста’ (Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ), ‘знянацку, нечакана’ (Барад.). Дзеепрыслоўе ад соваць (гл.), утворанае па тыпу бегма, лежма і пад. Да семантыкі параўн. соўну́ць ‘штурхнуць’ і су́нуць ‘сунуць, пайсці гуртам’ (ТС), параўн. укр. совману́ти ‘штурхнуць’, што таксама звязваюць з со́ва́тися ‘совацца’, суну́ти ‘піхнуць’ (ЕСУМ, 5, 343). Магчыма, сюды ж соўма́к, соўма́н ‘ціхі, негаваркі чалавек, што паводзіць сябе незалежна’ (ТС), соўмач ‘нелюдзімы чалавек’ (лук., ЛА, 3), гл. саўміла. Наўрад ці звязана з тур. sovmak ‘гнаць, праганяць, адганяць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сумы́ль ’маўклівы чалавек’ (Мат. Гом.). Магчыма, утварэнне, аналагічнае соўмэла (гл. саўміла) з заменай оў > у, параўн. соўнуць/сунуць, і фіналлю, як у мармы́ль ’негаваркі чалавек’ (Сл. ПЗБ), параўн. соўмак ’тс’ (гл. соўма).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)