транскантынента́льны, ‑ая, ‑ае.
Які праходзіць цераз увесь кантынент, перасякае яго. Транскантынентальная чыгунка. // Які адносіцца да сувязей паміж кантынентамі. Транскантынентальны рэйс. Транскантынентальная ракета.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
алагі́зм, ‑у, м.
Што‑н. нелагічнае, несумяшчальнае з лагічным мысленнем. // Стылістычны прыём разрыву лагічных сувязей у мове з мэтай камізму, іроніі і пад.
[Ад грэч. a — не‑, без- і logismos — разважанне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абстрагава́ны, ‑ая, ‑ае.
Кніжн.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад абстрагаваць.
2. у знач. прым. Мысленна адарваны ад тых ці іншых уласцівасцей ці сувязей з’яў, прадметаў. Абстрагаваныя паэтычныя формулы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сюррэалі́зм, ‑у, м.
Мадэрнісцкі кірунак у мастацкай культуры 20 ст., які абвясціў крыніцай мастацтва сферу падсвядомага (інстынкты, галюцынацыі, сны), а яго метадам — разрыў лагічных сувязей, замененых суб’ектыўнымі асацыяцыямі.
[Фр. surrealisme — звышрэалізм.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Траі́сты ’траякі’, ’падпісаны трыма дзяржавамі’, траі́стасць ’наяўнасць траякіх сувязей або трайнога саставу’ (ТСБМ). З польск. twoisty ’траякі’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сігна́л, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Умоўны знак (зрокавы або гукавы) для перадачы на адлегласць якога-н. паведамлення, распараджэння, каманды і пад.
С. дакладнага часу.
С. сірэны.
Прагучаў с. хуткай дапамогі.
2. перан. Тое, што з’яўляецца прычынай, служыць штуршком да якога-н. дзеяння ў адказ.
Сігналам да шырокай дыскусіі паслужыў газетны артыкул.
3. перан. Папярэджанне, паведамленне аб чым-н. непажаданым.
С. з інспекцыі.
4. Імпульс або група імпульсаў электрамагнітнай энергіі.
|| прым. сігна́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
○
Першая сігнальная сістэма (спец.) — сістэма ўмоўнарэфлекторных сувязей, якія фарміруюцца ў жывёлы і чалавека пры ўздзеянні канкрэтных раздражняльнікаў.
Другая сігнальная сістэма (спец.) — уласцівая чалавеку сістэма ўмоўнарэфлекторных сувязей, якія фарміруюцца пры ўздзеянні моўных сігналаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абстрагава́ць, ‑гую, ‑гуеш, ‑гуе; зак. і незак., што.
Кніжн. Выдзеліць (выдзяляць) найбольш істотныя, заканамерныя прыкметы і сувязі прадмета шляхам мысленнага аддзялення ад мноства іншых, неістотных яго уласцівасцей, якасцей, сувязей. Абстрагаваць рысы характару героя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пашырэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. пашыраць — пашырыць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. пашырацца — пашырыцца. Пашырэнне вопыту наватараў. Пашырэнне вытворчасці. Пашырэнне культурных сувязей.
2. Пашыраная частка чаго‑н. Дошка з пашырэннем. Труба з пашырэннем.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
службо́вы, -ая, -ае.
1. гл. служба, служыць.
2. Другарадны, дапаможны.
Зробленыя падлікі маюць толькі службовае значэнне.
3. У граматыцы: словы, якія прызначаны для выражэння граматычных сувязей і адносін, не знамянальныя.
Службовыя часціны мовы.
4. Пра сабак: які адносіцца да парод, што дрэсіруюцца для патрэб спецыяльных службаў.
Службовае сабакаводства.
Выстаўка службовых сабак.
|| наз. службо́васць, -і, ж. (да 3 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наста́ўніцтва, ‑а, н.
1. Праца, занятак настаўніка; прафесія настаўніка. Займацца настаўніцтвам. Першы год настаўніцтва. □ Настаўніцтва як форма выхавання непаўналетніх вельмі пашырана на аўтазаводзе. «Маладосць».
2. зб. Школьныя настаўнікі. Якуб Колас знаходзіць час для сувязей са школьнымі калектывамі, настаўніцтвам. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)