серабро́, -а́, н.

1. Каштоўны бліскучы метал шаравата-белага колеру.

2. зб. Вырабы з гэтага металу.

Сталовае с. (посуд, сталовыя прыборы). Упрыгажэнні з серабра.

Нашы спартсмены заваявалі с. (сярэбраныя медалі; разм.).

3. Дробная разменная манета са сплаву з гэтым металам або нікелем.

Заплаціць серабром.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

серабры́ць, -ру́, -ры́ш, -ры́ць; -ры́м, -рыце́, -ра́ць; -ро́ны; незак., што.

Пакрываць тонкім слоем серабра; надаваць чаму-н. серабрысты колер, бляск.

С. відэльцы.

Месяц серабрыў хвалі.

|| зак. вы́серабрыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны і пасерабры́ць, -ру́, -ры́ш, -ры́ць; -ры́м, -рыце́, -ра́ць; пасярэ́браны.

|| наз. серабрэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лі, нескл., н.

1. Кітайская мера даўжыні, роўная 0,333 м ці 576 м.

2. Мера вагі золата і серабра ў Кітаі, Манголіі, В’етнаме, роўная прыблізна 37 мг.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цыянава́нне, ‑я, н.

Спец.

1. Насычэнне вугляродам і азотам паверхневага слон стальных вырабаў для павышэння іх цвёрдасці.

2. Працэс атрымання золата, серабра з руд шляхам растварэння іх у цыяністых растворах.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лігату́ра, -ы, ж. (спец.).

1. Прымесь медзі ці волава да золата, серабра для надання ім большай цвёрдасці.

2. Дапаможны сплаў, які дабаўляецца ў метал у плавільнай печы.

3. Нітка, якой перавязваюць крывяносныя сасуды пры аперацыі.

4. Знак, які састаўлены з элементаў двух (ці больш) пісьмовых знакаў, напр., Æ.

|| прым. лігату́рны, -ая, -ае.

Лігатурнае золата.

Л. шоўк.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пасерабры́ць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.

1. Пакрыць тонкім слоем серабра. Пасерабрыць лыжкі.

2. Зрабіць серабрыстым, надаць серабрысты колер. Скроні пасерабрыла сівізна. □ На агародзіку каля хлява сонца пасерабрыла расу на агур[о] чніку. Броўка. Раніца была ясная і марозная. Іней пасерабрыў паляну, буданы і дрэвы. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ба́сма, ‑ы, ж.

Род расліннай фарбы для валасоў. Басма — сцёртае ў парашок лісце індыга.

[Цюрк.]

басма́, ‑ы́; мн. ба́смы, ‑аў; ж.

Гіст.

1. Тонкія лісты золата, серабра або медзі з выціснутымі малюнкамі, якія ўжываліся для ўпрыгожанняў.

2. У час татарскага нашэсця — пячатка з адбіткам партрэта хана.

[Цюрк. басма — адбітак.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шу́ба, ‑ы, ж.

1. Зімовае верхняе адзенне на падкладцы з футра. [Клопікаў:] — Хапіліся сталовага серабра — а таго след прастыў, не дашукаліся і прадвадзіцельскай шубы... Лынькоў.

2. Поўсцевае покрыва некаторых жывёл. А як сонца зірне, Я [вавёрка] скачу па сасне. Цёпла ў шубе маёй І суровай зімой. Журба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цэмента́цыя, -і, ж. (спец.).

1. Спосаб умацавання грунтоў, бетонных кладак і пад. шляхам увядзення ў іх пад ціскам вадкага цэментнага раствору.

Ц. скважын.

2. Працэс здабывання з раствораў золата, серабра, медзі іх выцясненнем (як больш электрададатных) менш высакароднымі металамі (менш электрададатнымі).

3. Насычэнне паверхні малавугляроднай сталі вугляродам пры высокай тэмпературы з мэтай стварэння цвёрдага паверхневага слоя.

4. Геалагічны працэс счаплення састаўных частак горнай пароды растворанымі мінеральнымі рэчывамі.

|| прым. цэментацы́йны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

*Сара, сора́ ’зачэпы на дне ракі’ (ТС). Параўн. рус. на Волзе сор ’усялякая перашкода (камяні, кусты) для цягі судна лінай’, якое Даль (4, 276) дае ў гняздзе сор ’смецце’, а таксама тэрміналагічнае ж. р. сора́ ’пячное і іншае смецце, якое апрацоўваецца для здабычы часціц серабра і золата, якія туды трапілі’. Змяненне рода можа быць абумоўлена прафесійным словаўжываннем. Няпэўна; генетычная тоеснасць або запазычанне рус. сор, сора? Тады няяснымі застаюцца шляхі запазычання.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)