артэ́рыя, -і, мн. -і, -рый, ж.
1. Крывяносны сасуд, які нясе кроў ад сэрца ва ўсе часткі цела.
2. перан. Шлях зносін (высок.).
Водныя артэрыі.
|| прым. артэрыя́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
А. ціск.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
варо́тны, ‑ая, ‑ае.
Спец. У выразе: варотная вена — буйны вянозны сасуд, які нясе кроў у вароты печані.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паці́р, ‑а, м.
Літургічны сасуд у выглядзе чашы на высокай ножцы для асвячэння віна і прыняцця прычасця.
[Грэч. potér — чаша.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мі́ксер, ‑а, м.
1. Спец. Сасуд для прыёму вадкага чыгуну з доменнай печы.
2. Прылада для прыгатавання розных сумесяў.
[Англ. mixer — змяшальнік, ад дзеясл. to mix — змешваць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ве́на, ‑ы, ж.
Крывяносны сасуд, па якім кроў цячэ да сэрца.
•••
Полыя вены — дзве вены, якія ўпадаюць у правае перадсэрдзе.
[Лац. vena.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капіля́р, ‑а, м.
1. Трубачка з вельмі вузкім унутраным каналам. // Усякі невялікі вузкі канал (напрыклад, у порах глебы, дрэва).
2. Самы тонкі крывяносны сасуд.
[Ад лац. capillaris — валасяны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
артэ́рыя, ‑і; Р мн. ‑яў; ж.
1. Крывяносны сасуд, які нясе кроў ад сэрца да розных органаў цела. Лёгачная артэрыя. Сонная артэрыя.
2. перан. Шлях зносін (асабліва водны). Транспартная артэрыя. □ Самая буйная рачная артэрыя Поўначы БССР — Заходняя Дзвіна. Прырода Беларусі.
[Грэч. atrēria.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Выхады́ ’вантробы’ (Касп.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад выхадзіць (гл. хадзіць). Параўн. рус. выходник ’сасуд у целе чалавека або жывёліны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Карча́га 1 ’пень, вывернуты з карэннем, корч’ (ТСБМ), да корч з прадуктыўным ва ўсходнеславянскіх мовах суфіксам ‑ага (SP, 1, 64).
Карча́га 2 ’амфара, гляк’ (ТСБМ) ’плецены сасуд з саломы, які мае форму караткашыйнага графіна’ (Касп., Нік. Очерки), укр. корчага ’сасуд з вузкім горлам’, рус. корчага, ст.-рус. кърчага, ст.-слав. кърчагъ, чэш. křčah, балг. кърчаг, серб.-харв. кр̀чаг. Прасл. kъrčaga можна тлумачыць як вытворную ад kъrkъ ’шыя’ і суфікса (j)aga‑ ’сасуд, які мае горла’ (параўн. назву сасуда гарлач) (Трубачоў, ЭИРЯ, 2, 1962, 39). Гэта версія мае яўныя перавагі перад версіяй аб цюрскім паходжанні слова (тур. korčak ’кішка, мех, бурдзюк’) (Фасмер, 2, 341).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лубня ’сасуд з лубу і мера для мёду’ (Гарб.), Да луб 1 (гл.). Аб суфіксе ‑ня гл. Сцяцко (Афікс. наз., 165).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)