алю́р, -у, м.

Спосаб хады, бегу каня (галоп, рысь, інахадзь, скачок).

|| прым. алю́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

тро́пат, ‑у, М ‑наце, м.

Спец. Конская рысь з надскакваннем.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

трот, ‑у, М троце, м.

Від алюру, кароткая рысь у каня.

[Англ. trot.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

алю́р, ‑у, м.

Спосаб хады альбо бегу каня (рысь, галоп і інш.).

[Фр. allure.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рысі́сты, ‑ая, ‑ае.

Які мае добрую рысь ​1 (пра каня). Фурман ледзьве стрымліваў спрыт мышастых рысістых коней. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Тро́пат ‘конская рысь з падскокваннем’ (ТСБМ), троп, тро́пат ‘трапятанне, хваляванне’ (Некр. і Байк., Ласт.). Параўн. укр. тро́піт ‘грукат, тупат, рысь’, серб. тро̏пот ‘шум, трэск, грукат’, балг. тро́пот ‘тупат’, макед. тропот ‘грукат, стук’. Відаць, самастойнае суфіксальнае ўтварэнне ў асобных славянскіх мовах са значэннем інтэнсіўнасці дзеяння ад дзеяслова тропаць, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Падгру́ніць ’падбіць, падахвоціць’ (Касп.). Няясна. Адзіным магчымым фармальным супастаўленнем можа быць рус. грунь ’конская рысь; дробная рысь’ (grędnъ, гл. Трубачоў, ЭССЯ, 7, 148). Параўн. яшчэ бел. гру́нем ’бягом’ (Бяльк.) і грунём ’тс’ (Нар. сл.), а таксама рус. иди грунистей, г. зн. прыбаў ходу, рысі, і дзеяслоў грунить ’ехаць трушком’. Тады падаруюць першапачаткова ’падагнаць, паскорыць’, потым — ’падахвоціць, падбіць’,

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

трух, ‑у, м.

Разм.

1. Павольная рысь. Конь адразу разумее .. [Сашу] — запавольвае ход, з галопу пераходзіць на трух. Дамашэвіч.

2. у знач. прысл. тру́хам. Трушком, подбегам. Лёгкім трухам панесліся коні назад па дарозе. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Раса́к ’конь рысак’ (лудз., Сл. ПЗБ). Варыянтнае да рыса́к ’тс’, параўн. рус. дыял. рыскливый ’прыткі, хуткі’. Вымаўленне з карнявым ‑а‑, імаверна, абумоўлена другаснай рэдкай вакалізацыяй рэдукаванага ў пераднаціскной пазіцыі *rъsak > *rasak. Гл. рысь 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Барс 1 ’барс’. Рус. барс (з XVI ст.), укр. барс (з XVIII ст.). Запазычанне з цюрк. bars, pars ’тыгр, пантэра, рысь’. Фасмер, 1, 128 (там і літ.); Шанскі, 1, Б, 48.

Барс 2 ’барсук’ (Інстр. II). Відавочна, форма, што ўзнікла скарачэннем з барсу́к (гл.). Такая ж самая з’ява і ў літ. мове, дзе barsas ’тс’ < bars(i)ùkas (гл. Фрэнкель, 1, 35).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)