вары́цца, вару́ся, ва́рышся, ва́рыцца; незак.
1. Гатавацца кіпячэннем на агні.
Булён варыцца.
Бульба варыцца.
2. Падвяргацца апрацоўцы шляхам кіпячэння, плаўлення.
Клей варыцца.
Сталь варыцца.
◊
Варыцца ў сваім (уласным) саку — жыць або працаваць, не падтрымліваючы сувязі з іншымі, не выкарыстоўваючы іх вопыт.
|| зак. звары́цца, звару́ся, зва́рышся, зва́рыцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шкло, -а, н.
1. Празрысты матэрыял, які атрымліваецца шляхам плаўлення кварцавага пяску.
2. таксама зб. Тонкі ліст ці іншай формы выраб з гэтага матэрыялу.
Аконнае ш.
Лямпавае ш.
Выстаўка шкла (зб.).
|| памянш. шке́льца, -а (да 2 знач.) і шкле́чка, -а, н. (да 2 знач.; разм.).
|| прым. шкляны́, -а́я, -о́е.
Шкляная маса.
Ш. посуд.
Шкляныя дзверы.
Ш. завод.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спла́віцца, ‑віцца; зак.
1. Злучыцца шляхам плаўлення.
2. Аб’яднацца ў непадзельнае цэлае; злучыцца. Сціснутая страшэнным цяжарам зямных пластоў, соль — і калійная, і спажыўная — спрасавалася, сплавілася ў суцэльны, без адзінай трэшчынкі, важкі і цвёрды камень. Чаркасаў. / у перан. ужыв. Рэальнасць і ўспаміны сплавіліся ў адно. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпур, ‑а, м.
1. Прасвідраваны ў горным масіве цыліндрычны канал, у які закладваецца зарад выбуховага рэчыва для ўзрыву горнай пароды. Стукаў-пастукваў [дзядок] ад рання да мораку, Выдзеўбаў шнур і засыпаў туды Ладны зарад самаробнага пораху. Лужанін.
2. У металургіі — адтуліна ў горне шахтавай печы, праз якую выпускаюць прадукты плаўлення.
[Ням. Spur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вары́ць, вару́, ва́рыш, ва́рыць; ва́раны; незак., што.
1. Гатаваць страву, пітво кіпячэннем на агні.
В. бульбу.
В. абед.
2. Вырабляць што-н. шляхам кіпячэння, плаўлення і пад.
В. мыла.
В. шкло.
3. Рабіць зварку металічных прадметаў і іх частак.
В. сталь.
◊
Галава варыць у каго (разм.) — пра кемлівага, разумнага чалавека.
|| зак. звары́ць, звару́, зва́рыш, зва́рыць; зва́раны.
|| наз. ва́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (да 1—3 знач.) і варэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
|| прым. ва́рачны, -ая, -ае (спец.).
В. цэх.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вары́ць, вару, варыш, варыць; незак., што.
1. Гатаваць страву, пітво кіпячэннем на агні. Варыць бульбу. □ Была зроблена ў зямлі такая печка, дзе на малым агні можна было грэць ваду, сёе-тое варыць, пячы. Кулакоўскі.
2. Вырабляць што‑н. шляхам кіпячэння, плаўлення і пад. Варыць мыла. Варыць сталь. Варыць шкло.
3. Рабіць зварку металічных прадметаў і іх частак; зварваць. Дванаццаць сутак брыгада амаль не выходзіла з дэпо. Алена варыла бранявыя пліты. Сабаленка.
4. безас. Пра душнае, гарачае надвор’е. — Варыць, як на дождж... — азваўся Пятро. Капыловіч.
•••
Варам (варма) варыць — вельмі душна, горача (пра надвор’е).
Галава варыць у каго гл. галава.
Мазгі (не) вараць гл. мозг.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жале́за ср.
1. в разн. знач. желе́зо;
тэмперату́ра плаўле́ння ж. — температу́ра плавле́ния желе́за;
вы́рабы з ж. — изде́лия из желе́за;
у я́блыках шмат ж. — в я́блоках мно́го желе́за;
2. обл. капка́н м.;
◊ вы́паліць гара́чым жале́зам — вы́жечь калёным желе́зом;
куй ж., паку́ль гара́чае — посл. куй желе́зо, пока́ горячо́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пункт, -а, М -кце, мн. -ы, -аў, м.
1. Месца, якое характарызуецца пэўнымі адзнакамі і можа быць выкарыстана для неабходных дзеянняў.
Камандны п.
Зборны п.
Прызыўны п.
Перагаворны п.
Самы высокі п. гары.
2. Асобнае палажэнне, раздзел у складзе чаго-н. (дакумента, выкладання і пад.).
Асноўныя пункты даклада.
Выкласці па пунктах (таксама перан.: паслядоўна).
3. Асобны момант, перыяд у развіцці падзей, дзеяння.
Кульмінацыйны п.
4. Асноўнае паняцце геаметрыі, а таксама механікі, фізікі — месца, якое не мае вымярэння, мяжа адрэзка лініі.
П. перасячэння прамых.
П. апоры.
П. прылажэння сіл.
П. сонцастаяння.
5. Тэмпературная мяжа, пры якой рэчыва змяняе свой стан.
П. замярзання.
П. плаўлення.
○
Населены пункт — горад, пасёлак, вёска і пад., дзе пастаянна жывуць людзі.
◊
Пункт погляду (або гледжання) на што — чыя-н. думка, погляд на што-н.
У мяне на гэта свой пункт погляду.
|| памянш. пу́нкцік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спла́віць 1, сплаўлю, сплавіш, сплавіць; зак., што.
1. Злучыць шляхам плаўлення. Сплавіць жалеза з хромам.
2. перан. Аб’яднаць у непадзельнае цэлае; злучыць. Каб сплавіць іх характары, рысы і звычкі ў адно, то вельмі можа быць, што ў такога хлопца .. [Маша] закахалася б адразу, такі набліжаўся б да яе ідэалу. Шамякін.
спла́віць 2, сплаўлю, сплавіш, сплавіць; зак.
1. што. Адправіць уплынь па цячэнню ракі (лес і пад.). [Немцы] спяшаліся, каб да замаразкаў сплавіць лес. Гурскі.
2. перан.; каго-што. Разм. Імкнучыся пазбавіцца ад каго‑, чаго‑н., адправіць або ўладкаваць яго куды‑н. Вопытная настаўніца, палічыўшы .. [Барыса] безнадзейным, пастаралася сплавіць яго Лене. Няхай. Мы сплавілі .. [кабылу] артылерыстам: можа ў кампаніі з іншымі коньмі будзе цягнуць гармату. Лужанін. // Збыць, прадаць што‑н. [Бялькевіч:] — Я і сам яго [сома] не пакаштаваў нават. Жонка ў раён сплавіла. Прадалі. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́яс м., в разн. знач. пояс;
скураны́ п. — ко́жаный по́яс;
па п. у вадзе́ — по по́яс в воде́;
гара́чы п. — геогр. жа́ркий по́яс;
тары́фны п. — эк. тари́фный по́яс;
п. плаўле́ння — тех. по́яс плавле́ния;
○ ратава́льны п. — спаса́тельный по́яс;
плечавы́ п. — анат. плечево́й по́яс;
гадзі́нны п. — часово́й по́яс;
◊ заткну́ць за п. — (каго) заткну́ть за́ пояс (кого)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)