Пластава́ць ’паўзці па-пластунску’ (ТСБМ; ворап., маст., Сл. ПЗБ; Нар. Гом., Стан.). Першапачаткова азначала ’ляжаць пластом (пра чарнаморскіх казакоў)’, параўн. укр. пла́стати ’паўзці’, ’ісці грузнуўшы, вязнуць’, ’падкрадвацца’, бел., рус. пласту́н ’разведчык, які рухаецца пластом’: пластуны ляжаць пластом у чаратах і плаўнях, падпільноўваючы ворага і патаемна падпаўзаючы да яго (Даль, 3, 121).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стру́чча, ‑а, н., зб.
Струкі. Зерне ў струччы будзе зімаваць, калі ссыпаць дзе-небудзь нятоўстым пластом. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ко́цы ’трава, садраная пластом’ (ТС). Да коцікі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плыстма́ ’плазам’ (Бяльк.). У выніку кантамінацыі бел. плазма і бел. пластом.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пласт, ‑а, М ‑сце, м.
1. Шчыльны слой чаго‑н. Тоўстым пластом лёг на саламяных стрэхах снег. Колас. Цёпла ўхутанае тоўстым пластом моху, гэтае балота замярзала як след толькі ў самыя суровыя зімы. Паслядовіч.
2. Гарызантальны слой асадачнай горнай пароды. Вось ужо ў другім ствале пачалі сустракацца пласты каштоўных выкапняў. Кулакоўскі.
3. перан.; чаго або які. Аднародная ў якіх‑н. адносінах частка чаго‑н. Лексічны пласт. Фразеалагічны пласт. □ Гістарычна апраўдана і сама спрэчка паміж Ліпскім і Пратасавіцкім: засцянковая шляхта, як дваранскі пласт, была невядома для Расіі. «Полымя».
•••
Ляжаць як пласт (пластом) гл. ляжаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гру́ба I нареч. гру́бо; см. гру́бы
гру́ба II нареч. пло́тно; то́лстым пласто́м, сло́ем; (больши́ми) ломтя́ми, куска́ми;
г. слаць — пло́тно (то́лстым пласто́м, сло́ем) стлать;
г. рэ́заць — (больши́ми) ломтя́ми (куска́ми) ре́зать; см. грубы́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пласта́ться
1. разг. пластава́цца, паўзці́ пласто́м;
2. страд. кро́іцца, скрыля́цца; пластава́цца; патрашы́цца; см. пласта́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
распла́стываться
1. (ложиться пластом) распла́ствацца;
2. страд. пластава́цца, распла́ствацца; распле́сквацца; распасціра́цца, распро́ствацца; см. распла́стывать.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пласт, -а́, М -сце́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Шчыльны, плоскі слой чаго-н.
Верхнія пласты глебы.
Пласты каштоўных выкапняў.
2. перан. Аднародная ў якіх-н. адносінах маса як частка чаго-н. (кніжн.).
Пласты насельніцтва.
Лексічны п.
◊
Ляжаць як пласт або пластом (разм.) — нерухома, не маючы сіл падняцца.
|| прым. пластавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.; спец.).
Пластавая горная парода.
П. вугаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Марзя́нка, мырзя́нка ’лубок ці кошык з намарожаным на дно пластом лёду для коўзання з горкі’ (Бяльк.). Рус. свярд. морзянка ’тс’. Да маразя́нка < марозны < мароз (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)