сапра́на, нескл.
1. н. Найбольш высокі пеўчы голас.
Каларатурнае с.
2. ж. Самая высокая партыя ў хоры.
|| прым. сапра́навы, -ая, -ае.
Сапранавая арыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́нтар
‘пеўчы’
назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ка́нтар |
ка́нтары |
| Р. |
ка́нтара |
ка́нтараў |
| Д. |
ка́нтару |
ка́нтарам |
| В. |
ка́нтара |
ка́нтараў |
| Т. |
ка́нтарам |
ка́нтарамі |
| М. |
ка́нтару |
ка́нтарах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ка́нтар 1, ‑а, м.
Вуздэчка без цугляў для прывязвання каня. Батура падышоў да шула, адвязаў кантар, уз’ехаў на двор, занёс муку і сала ў кладоўку і павярнуў каня па выезд. Гурскі.
ка́нтар 2, ‑а, м.
Разм. Род бязмена.
ка́нтар 3, ‑а, м.
1. Пеўчы хору ў каталіцкай царкве. // Галоўны пеўчы ў сінагозе.
2. Настаўнік і дырыжор хору, а таксама арганіст у пратэстанцкай царкве.
[Лац. cantor — спявак.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Недапе́ўніцца, недопёўніцца ’канчаткова не дамовіцца’ (ТС). З допёўніцца ’дамовіцца’, гл. пеўчы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сапра́на, нескл., н.
1. Самы высокі пеўчы (жаночы або дзіцячы) голас. Каларатурнае сапрана. □ [Алеся] была ўжо добра вядомай у Мінску салісткай хору, мела рэдкае па чысціні лірычнае сапрана. Рамановіч. // Спявачка з такім голасам.
2. Самая высокая партыя ў хоры.
3. Высокія па рэгістру разнавіднасці музычных інструментаў.
[Іт. soprano.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пяве́ц (певец) ’журавель’ (пстрык., Мат. Гом.). Табуізаваная назва жураўля, від слоўнай магіі, параўн. весялец ’тс’ (коб не журыліс цальны год, то мы зовом іх весельцэ, КСТ); ад пявец ’пявун’, пець ’спяваць’ (гл.), параўн. ст.-бел. півец, певец ’пеўчы’: послухати гудебъ и певъцовъ царевыхъ (Сл. Скарыны).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пясня́р ’спявак’ (Некр. і Байк.; мазыр., ГЧ), ’спявак; паэт’ (ТСБМ, Гарэц.), песьня́р ’спявак’ (Бяльк.), укр. пісня́р ’тс’, польск. pieśniarz ’тс’, в.-луж. pěsnjer ’шансанье’, славен. pesmár ’пеўчы’. Утворана ад пе́сня (гл.) па тыпу гусля́р, магчыма, арэальная інавацыя для перадачы франц. chansonnier (Банькоўскі, 2, 567).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ле́пар ’птушка дрозд пеўчы, Turdus ericetorum Turt.’ (паўдн.-гом., паўн.-жытомірск., Бел.-укр. ізал.). У выніку семантычнага пераносу з лёпар ’муляр’ (ТС) сляпіць (хату) > ляпіць гняздо (?). Не выключае, што гэта архаізм, утвораны ад прасл. !!!ёръ ’прыгожы, харошы’ > ’птушка, якая прыгожа спявае’. Аб суф. -ар гл. Сцяцко, Афікс. наз., 29–30.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)