рацыяналі́зм, -у, м.

1. Кірунак у ідэалістычнай філасофіі, які лічыць розум адзінай крыніцай пазнання.

2. Разважлівыя, без эмоцый адносіны да жыцця.

|| прым. рацыяналісты́чны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рэлятыві́зм, -у, м.

У філасофіі: метадалагічная пазіцыя, прыхільнікі якой, абсалютызуючы адноснасць і ўмоўнасць усіх нашых ведаў, адмаўляюць магчымасць аб’ектыўнага пазнання рэчаіснасці.

|| прым. рэлятыві́сцкі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Таёмства ’таямнічасць, недасягальнасць для розуму, пазнання’ (1910 г., КСНН). Магчыма, багемізм, параўн. ст.-чэш. tajemstvie, рэдкае польск. tajemstwo, параўн. Басай-Сяткоўскі, Słownik, 388.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

агнастыцы́зм, ‑у, м.

Спец. Ідэалістычнае філасофскае вучэнне, якое адмаўляе магчымасць пазнання аб’ектыўнага свету як крыніцы нашых адчуванняў.

[Ад грэч. agnōstos — невядомы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пазнава́льны, -ая, -ае (кніжн.).

1. Які мае адносіны да пазнання (у 2 знач.).

П. працэс.

2. Які садзейнічае пазнанню, пашырэнню ведаў.

Пазнавальнае значэнне мастацтва.

|| наз. пазнава́льнасць, -і, ж. (да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рэлятыві́зм, ‑у, м.

Ідэалістычнае філасофскае вучэнне, якое адмаўляе магчымасць аб’ектыўнага пазнання свету на падставе адноснасці ўсіх нашых ведаў.

[Ад лац. relativus — адносны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дыяле́ктыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.

1. У марксісцкай філасофіі — навука пра найбольш агульныя законы руху і развіцця прыроды, грамадства і мыслення, тэорыя і метад пазнання і рэвалюцыйнага пераўтварэння рэчаіснасці.

2. Працэс руху, развіцця чаго‑н. Дыялектыка пазнання. Дыялектыка гісторыі.

3. Уст. Уменне спрачацца, прымяняць лагічныя довады ў спрэчках.

[Грэч. dialektikē.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рацыяналі́зм, ‑у, м.

1. Напрамак у ідэалістычнай філасофіі, які лічыць розум адзінай крыніцай пазнання.

2. Разумовыя адносіны да жыцця, разумовасць учынкаў.

[Ад лац. rationalis — разумны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ме́тад, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

1. Спосаб пазнання з’яў прыроды і грамадскага жыцця.

2. Прыём, сістэма прыёмаў у якой-н. галіне дзейнасці з мэтай пабудовы і абгрунтавання сістэмы ведаў.

Перадавыя метады вытворчасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

метадало́гія, -і, мн. -і, -гій, ж.

1. Вучэнне аб метадзе навуковага пазнання.

Навуковая м.

2. Сукупнасць найбольш агульных прынцыпаў, палажэнняў і метадаў, якія прымяняюцца ў той ці іншай навуцы.

М. гісторыі.

|| прым. метадалагі́чны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)