расшы́рыцца, 1 і 2 ас. не ўжыв.. -рыцца; зак.
1. Стаць больш шырокім. пашырыцца.
Пляцоўка расшырылася.
2. Павялічыцца колькасна, у аб’ёме; пашырыцца.
Асартымент прадуктаў расшырыўся.
3. Стаць больш шырокім па змесце. паглыбіцца.
Тэматыка дакладаў расшырылася.
|| незак. расшыра́цца, -а́ецца.
|| наз. расшырэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
растраві́цца, ‑травіцца; зак.
1. Разм. Моцна раздражніцца чым‑н.
2. Спец. Паглыбіцца або падняцца ад дзеяння кіслаты або іншых едкіх рэчываў (пра рэльеф малюнка, адбітку). Малюнак добра растравіўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уда́цца², уда́мся, удасі́ся, уда́сца; удадзі́мся, удасце́ся, удаду́цца; уда́ўся, -дала́ся, -ло́ся; уда́йся; зак., у што.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Урэзацца, зайсці далёка ў глыб чаго-н.
Бераг удаўся ў мора.
2. перан. Аддацца якому-н. пачуццю, паглыбіцца (у 3 знач.; разм.).
У. ў фантазію.
|| незак. удава́цца, удаю́ся, удае́шся, удае́цца; удаёмся, удаяце́ся, удаю́цца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уну́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; зак.
1. у што. Утуліцца ў што-н. або, паваліўшыся з разгону наперад, уткнуцца тварам у зямлю, снег і пад.
У. ў падушку.
З разгону ў. тварам у пясок.
2. у што. Захапіўшыся, паглыбіцца ў што-н.
У. ў чытанне.
3. Апусціць галаву, панурыцца.
У. і маўчаць.
|| незак. уну́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
погрузи́ться
1. (опуститься) апусці́цца;
2. перен. агарну́цца (чым); (впасть во что) упа́сці (у што); (потонуть) патану́ць (у чым); (углубиться) паглы́біцца (у што);
погрузи́ться в размышле́ния паглы́біцца ў ро́здум; см. погружа́ться;
3. (произвести посадку) пагрузі́цца;
погрузи́ться на парохо́д пагрузі́цца на парахо́д.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пашы́рыцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -рыцца; зак.
1. Стаць больш шырокім, расшырыцца.
Трэшчына пашырылася.
2. Павялічыцца ў колькасці, аб’ёме.
Вытворчасць пашырылася.
3. Стаць вядомым многім, распаўсюдзіцца.
Чуткі хутка пашырыліся.
4. Расшырыць кола свайго дзеяння, ахапіць сабой.
Пашырылася камп’ютарызацыя беларускіх школ.
5. перан. Стаць больш шырокім па змесце, узмацніцца, паглыбіцца.
Кругагляд пашырыўся.
|| незак. пашыра́цца, -а́ецца.
|| наз. пашырэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уці́снуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ні́ся; зак.
1. Паглыбіцца, улезці ў глыб, унутр чаго-н.
У. ў зямлю.
2. З цяжкасцю ўвайсці, пранікнуць у што-н. цеснае, запоўненае.
У. ў аўтобус.
3. Цесна абвязаць сябе чым-н. (разм.).
У. папружкай.
4. перан. Якім-н. чынам уладкавацца куды-н. (разм.).
Уціснуўся ў каледж.
|| незак. уціска́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уткну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты; зак., што ў што.
1. Прымусіць пранікнуць, увайсці, усадзіць што-н. вострае, тонкае.
У. іголку ў клубок.
2. Схаваць, укрыць у што-н.
У. твар у каўнер.
3. Уперці ў што-н.
У. нос у шыбу.
◊
Уткнуць нос у што (разм., неадабр.) — паглыбіцца ў разгляданне чаго-н., пераважна ў чытанне.
Сядзеў, уткнуўшы нос у кніжку.
|| незак. утыка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зануры́цца, ‑нуруся, ‑нурышся, ‑цурыцца; зак., у што.
Разм.
1. Паглыбіцца, апусціцца. Плуг глыбока занурыўся ў зямлю. // перан. Цалкам аддацца якой‑н. рабоце. Занурыцца ў кнігі.
2. Залегчы, зарыцца ў што‑н. І штодня — Ад працы хоць і занурыцца, У пасцелі Мікіта раздзеты, Змрокам моўчкі, Ад сэрца любуецца Закурэлым ад дыму партрэтам. Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
учыта́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Паглыбіцца ў чытанне, унікнуць у змест, сэнс напісанага. Дастала [Ганна] газету з сумкі, але ўчытацца не паспела: пачула знаёмую назву — Есяновікі... Аж сэрца замерла.. Хто тут яе зямляк. Лось. Учытаўся я [у кніжку баек Кандрата Крапівы] і ўсцешыўся вялікім адкрыццём: ага, можна пісаць пра ўсё, што адбываецца ў жыцці людзей, у жыцці вёскі. Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)