Акно́ 1 (
Акно́ 2 ’глыбокае месца ў балотных крыніцах, азёрах’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Акно́ 1 (
Акно́ 2 ’глыбокае месца ў балотных крыніцах, азёрах’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
далёка
◊ д. не... — далеко́ не...;
д. пайсці́ — далеко́ пойти́;
д. за... — далеко́ за...;
д. зайсці́ — далеко́ зайти́;
д. не зае́дзеш — далеко́ не уе́дешь;
д. хадзі́ць не трэ́ба — далеко́ ходи́ть не ну́жно;
ба́чыць во́ка, ды даста́ць д. —
блі́зка віда́ць, ды д. дыба́ць —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Каём, каёміна ’шустры, бойкі’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зуб (
1. (
2. (
○ во́чныя зу́бы — глазны́е зу́бы;
карэ́нны з. — коренно́й зуб;
з. му́драсці — зуб му́дрости;
мало́чныя зу́бы — моло́чные зу́бы;
◊ вастры́ць — (тачы́ць) зу́бы точи́ть зу́бы;
вы́рваць з зубо́ў — вы́рвать из зубо́в;
глядзе́ць у зу́бы — смотре́ть (гляде́ть) в зу́бы;
лама́ць зу́бы — лома́ть зу́бы;
з. за з. — зуб за зуб;
з. на з. не папада́е — зуб на́ зуб не попада́ет;
зу́бы загаво́рваць — загова́ривать зу́бы;
зу́бы з’е́сці — зу́бы съесть;
палажы́ць зу́бы на палі́цу — положи́ть зу́бы на по́лку;
ні ў з. наго́й — ни в зуб ного́й;
ле́зці к чо́рту ў зу́бы — лезть чёрту в пасть;
мець з. — (на каго) име́ть зуб (на кого), (против кого);
на адзі́н з. — на оди́н зуб;
не па зуба́х — не по зуба́м;
ні ў з. — ни в зуб;
паказа́ць зу́бы — показа́ть зу́бы;
праз зу́бы — сквозь зу́бы;
ска́ліць (прадава́ць) зу́бы — ска́лить зу́бы;
сця́ўшы (сці́снуўшы) зу́бы — сти́снув зу́бы;
тра́піць на зу́бы — попа́сть на зу́бы;
трыма́цца рука́мі і зуба́мі — держа́ться зуба́ми;
узбро́ены да зубо́ў — вооружённый до зубо́в;
на гало́дны з. — проголода́вшись;
спіць хоць зу́бы вы́беры — спит без за́дних ног;
во́ка за во́ка, зуб за зуб —
до́ранаму каню́ ў зу́бы не глядзя́ць —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ба́чыць
1.
2. в форме 2 лица ед. и мн. числа в знач. вводн. сл. ви́дишь (ви́дите);
3. (расценивать) усма́тривать;
◊ б. на два аршы́ны пад зямлёю — ви́деть на два арши́на под землёй;
па вача́х б. — по глаза́м ви́деть;
све́ту бе́лага (бо́жага) не б. — све́та бе́лого (бо́жьего) не ви́деть;
не б. як сваі́х вушэ́й — не вида́ть как свои́х уше́й;
свет не ба́чыў — свет не ви́дел (не ви́дывал);
то́лькі яго́ і ба́чылі — то́лько его́ и ви́дели; и был тако́в; помина́й как зва́ли;
у во́чы не б. — в глаза́ не ви́деть;
ба́чыш ты — ишь ты, смотри́ ты;
ба́чыў, кум, со́нца! — вида́л, кум, со́лнце!;
чаго́ б хаце́ў слеп, каб ба́чыў свет? —
во́чы б не ба́чылі — глаза́ б не ви́дели;
б. навылёт — ви́деть наскво́зь;
дале́й свайго́ но́са не б. — да́льше своего́ но́са не ви́деть;
на свае́ (ула́сныя) во́чы б. — свои́ми (со́бственными) глаза́ми ви́деть;
за дрэ́вамі не б. ле́су —
рыба́к рыбака́ б. здаляка́ —
б. во́ка, дзе пячэ́цца ко́ка! —
(хоць) б. во́ка, ды даста́ць далёка —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хоць
1. союз
2. союз
3. союз
4. союз
5. частица
6. частица выделительная (к примеру, например) хоть;
7. частица
8. частица
◊ х. бы і так — хоть (хотя́) бы и так;
х. калі́ — в любо́е вре́мя; всегда́; когда́ уго́дно;
х. куды́ —
х. бы што — а) хоть бы что́; б)
х. шаро́м пакаці́ — хоть шаро́м покати́;
х. завалі́ся — хоть завали́сь;
х. памры́ — хоть умри́;
х. ваўко́ў ганя́й — соба́чий хо́лод;
х. во́ўкам вый — хоть во́лком вой;
х. кол на галаве́ чашы́ — хоть кол на голове́ теши́;
х. гвалт крычы́ — хоть карау́л кричи́;
(цёмна) х. во́ка (во́чы) вы́калі — (темно́) хоть глаза́ вы́коли;
х. іго́лкі збіра́й — хоть иго́лки собира́й;
х. касо́ю касі́ — хоть косо́й коси́;
х. гаць гаці́ — хоть пруд пруди́;
х. у дамаві́ну кладзі́ — хоть в гроб клади́;
х. ба́чыць во́ка, ды даста́ць далёка —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
во́ка (
○ акамада́цыя во́ка — аккомода́ция гла́за;
◊ глядзе́ць кра́ем во́ка — смотре́ть кра́ем гла́за;
гля́нуць адны́м во́кам — взгляну́ть одни́м гла́зом;
мець в. — (на каго) име́ть зуб на или (против кого);
не мець во́ка — (на каго) не люби́ть (кого-л.), не быть располо́женным (к кому-л.), не жа́ловать (кого);
прыкі́нуць на в. — прики́нуть на глаз;
кі́нуць во́кам — взгляну́ть;
спусці́ць з во́ка — потеря́ть из ви́ду;
праве́сці во́кам (вача́мі) — проводи́ть взгля́дом (глаза́ми);
як во́кам скі́нуць — наско́лько ви́дит глаз;
спаць адны́м во́кам — спать вполгла́за;
в. не запарушы́ць — воды́ не замути́ть, му́хи не оби́деть;
з в. вы́пасці — вы́пасть из по́ля зре́ния;
у в. ўкі́нуцца — пригляну́ться;
мець на во́ку — (каго, што) а) следи́ть (за кем, чем); б) име́ть на приме́те (кого, что);
як во́кам маргну́ць — в одно́ мгнове́ние; в оди́н миг;
упа́сці ў в. — (каму) обрати́ть на себя́ (чьё) внима́ние;
на во́ку — на глаза́х, на виду́;
нако́лькі во́ка хапа́е — наско́лько ви́дит (хвата́ет) глаз;
хоць — па́льцам у в. хоть глаз вы́коли;
ні да бо́ка, ні да в. — ни к селу́ ни к го́роду;
све́жым во́кам — све́жим гла́зом;
на све́жае в. — на све́жий глаз;
в. ра́дуецца — глаз ра́дуется;
в. на в. — с гла́зу на́ глаз;
во́кам не згле́дзець — гла́зом не охвати́ть;
во́кам не маргну́ць (змаргну́ць) — гла́зом не моргну́ть (сморгну́ть);
ла́шчыць в. — глаз ра́довать;
куды́ ні кінь во́кам — куда́ ни кинь гла́зом;
пага́нае (благо́е) в. — дурно́й глаз;
во́страе в. — о́стрый глаз;
ве́рнае в. — ве́рный глаз;
глядзе́ць пі́льным во́кам — смотре́ть (гляде́ть) во все глаза́ (в о́ба);
глядзе́ць крывы́м во́кам — смотре́ть ко́со;
(цёмна) хоць в. вы́калі — (темно́) хоть глаза́ вы́коли;
сну ні ў адны́м во́ку — сна ни в (еди́ном) глазу́;
берагчы́ як зрэ́нку в. — бере́чь как зени́цу о́ка;
няўзбро́еным во́кам — невооружённым гла́зом;
ні бо́ка ні в. — почём зря;
чо́ртава в. — окно́ (в болоте);
як бяльмо́ на во́ку — как бельмо́ на глазу́;
не дагле́дзіш во́кам — запла́ціш бо́кам —
не ў брыво́, а ў в. — не в бровь, а в глаз;
ба́чыць в., дзе пячэ́цца ко́ка! —
ба́чыць в., ды даста́ць далёка —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рука́
◊ сярэ́дняй рукі́ — сре́дней руки́;
пра́вая р. — пра́вая рука́;
до́ўгія ру́кі — (у каго) дли́нные ру́ки (у кого);
пэ́цкаць ру́кі — мара́ть (па́чкать) ру́ки;
ру́кі каро́ткія — ру́ки ко́ротки;
ру́кі свярбя́ць — ру́ки че́шутся;
ру́кі прыкла́сці — ру́ки приложи́ть;
умы́ць ру́кі — умыть ру́ки;
злажы́ць ру́кі — сложи́ть ру́ки;
ру́кі апуска́юцца — (у каго) ру́ки опуска́ются (у кого);
махну́ць руко́й — (на каго, што) махну́ть руко́й (на кого, что);
разво́дзіць рука́мі — разводи́ть рука́ми;
ісці́ руко́ю — идти́ успе́шно; везти́;
на руку́ — на́ руку;
пад руку́ — (говорить и т.п.) по́д руку;
прасі́ць рукі́ — проси́ть руки́;
руко́й пада́ць — руко́й пода́ть;
ру́кі прэч! — ру́ки прочь!;
лёгкая р. — лёгкая рука́;
ця́жкая р. — тяжёлая рука́;
браць у ру́кі — брать в ру́ки;
біць па рука́х — бить по рука́м;
вы́пусціць з рук — вы́пустить из рук;
вы́рваць з рук — вы́рвать из рук;
на рука́х насі́ць — на рука́х носи́ть;
трыма́ць руку́ — (чыю) держа́ть ру́ку (чью);
тра́піцца пад руку́ — попа́сться по́д руку;
трыма́ць у рука́х — (каго) держа́ть в рука́х (кого);
браць го́лымі рука́мі — брать го́лыми рука́ми;
адбі́цца ад рук — отби́ться от рук;
сысці́ з рук — сойти́ с рук;
прыбра́ць да рук — прибра́ть к рука́м;
даць во́лю рука́м — дать во́лю рука́м;
р. не падыма́ецца — рука́ не поднима́ется;
з пусты́мі рука́мі — с пусты́ми рука́ми;
на ско́рую руку́ — на ско́рую ру́ку;
з рука́мі адарва́ць — с рука́ми оторва́ть;
ісці́ мі́ма рук — плыть ми́мо рук;
як руко́й зняло́ — как руко́й сня́ло;
на рука́х паме́рці — на рука́х умере́ть;
абе́дзвюма рука́мі падпіса́цца — обе́ими рука́ми подписа́ться;
абе́дзвюма рука́мі ўхапі́цца — обе́ими рука́ми ухвати́ться;
трыма́цца рука́мі і зуба́мі — держа́ться зуба́ми;
мець на рука́х — (каго) име́ть на рука́х (кого);
узя́ць сябе́ ў ру́кі — взять себя́ в ру́ки;
ма́йстар на ўсе ру́кі — ма́стер на все ру́ки;
не з тваі́мі рука́мі — не с твои́ми рука́ми;
па кане́ц рук — лишь бы с рук;
набі́ць руку́ — (на чым) наби́ть ру́ку (на чём);
падня́ць руку́ — (на каго) подня́ть ру́ку (на кого);
нячы́сты на руку́ — нечи́стый на́ руку;
па рука́х хадзі́ць — по рука́м ходи́ть;
як без рук — как без рук;
абы́ з рук — лишь бы с рук;
не з рукі́ — не с руки́;
з рук у ру́кі — из рук в ру́ки;
налажы́ць руку́ — (на што) наложи́ть ру́ку (на что);
налажы́ць на сябе́ ру́кі — наложи́ть на себя́ ру́ки;
сядзе́ць злажы́ўшы (скла́ўшы) ру́кі — сиде́ть сложа́ ру́ки;
сустрака́ць з распасцёртымі рука́мі — встреча́ть с распростёртыми объя́тиями;
р. не задрыжы́ць — рука́ не дро́гнет;
не апуска́ючы (не склада́ючы) рук — не поклада́я рук;
ру́кі не дахо́дзяць — (да чаго) ру́ки не дохо́дят (до чего);
як не сваі́мі рука́мі — как не свои́ми рука́ми;
рук не падло́жыш — (пад каго) не спасёшь от сме́рти;
ліза́ць ру́кі — (каму) лиза́ть ру́ки (кому);
лама́ць ру́кі — лома́ть ру́ки;
запля́міць ру́кі крывёй — обагри́ть ру́ки кро́вью (в крови́);
апусці́ць ру́кі — опусти́ть ру́ки;
прапанава́ць руку́ (і сэ́рца) — (каму) предложи́ть ру́ку (и се́рдце) (кому);
прылажы́ць руку́ — (да чаго) приложи́ть ру́ку (к чему);
звяза́ць па рука́х і нага́х — связа́ть по рука́м и нога́м;
плыць у ру́кі — плыть в ру́ки;
запусці́ць руку́ — (у што) запусти́ть ру́ку (во что);
тра́піць у ру́кі — попа́сть в ру́ки;
шчо́драй руко́й — не скупя́сь;
па рука́х! — по рука́м!;
з рука́мі і нага́мі — с рука́ми и нога́ми;
узя́ць ле́йцы ў ру́кі — взять во́жжи в ру́ки;
во́ля рук — свобо́да рук;
ско́ры на руку́ — ско́рый на́ руку;
з рук дало́ў — с рук доло́й;
вы́пусціць ле́йцы з рук — вы́пустить во́жжи из рук;
аста́цца без рук — оста́ться без рук;
адбі́цца ад рук — отби́ться от рук;
адбіра́ць ру́кі (но́гі) — парализова́ть;
адбіва́цца рука́мі і нага́мі — отбива́ться рука́ми и нога́ми;
браць но́гі ў ру́кі — дава́ть стрекача́ (тя́гу);
быць за́баўкай у чыі́х рука́х — быть игру́шкой в чьих рука́х;
выкру́чванне рук — выкру́чивание рук;
з фа́ктамі ў рука́х — с фа́ктами в рука́х;
з лёгкай рукі́ — с лёгкой руки́;
глядзе́ць з чыі́х рук — смотре́ть с чьих рук;
даць руку́ на шча́сце — дать ру́ку на сча́стье;
збыць з рук — сбыть с рук;
звяза́ць сабе́ ру́кі — связа́ть себе́ ру́ки;
ігра́ць на руку́ — игра́ть на́ руку;
(і) ка́рты ў ру́кі — (и) ка́рты в ру́ки;
няма́ за што рук заця́ць — не́ к чему ру́ки приложи́ть;
не ве́даць, куды́ ру́кі дзець — не знать, куда́ ру́ки деть;
свая́ р. — своя́ рука́;
руплі́вая р. — забо́тливая рука́;
сваёй (ула́снай) руко́й — свое́й (со́бственной) руко́й;
уда́рыць па рука́х — уда́рить по рука́м;
у адны́ ру́кі — в одни́ ру́ки;
усе́ ко́зыры ў рука́х — все ко́зыри в рука́х;
спры́тнасць рук — ло́вкость рук;
ру́кі не адва́ляцца — ру́ки не отва́лятся;
развяза́ць ру́кі — (каму) развяза́ть ру́ки (кому);
пада́ць руку́ дапамо́гі — протяну́ть (пода́ть) ру́ку по́мощи;
пад гара́чую руку́ — под горя́чую ру́ку;
пад п’я́ную руку́ — под пья́ную ру́ку;
нагрэ́ць (пагрэ́ць) ру́кі — нагре́ть (погре́ть) ру́ки;
не́льга ў ру́кі ўзяць — нельзя́ в ру́ки взять;
папа́сціся пад руку́ — попа́сться (подверну́ться) по́д руку;
мо́цная р. — си́льная рука́;
лаві́ць рука́мі паве́тра — лови́ть рука́ми во́здух;
рабо́та з рук ва́ліцца — рабо́та из рук ва́лится;
рабо́та гары́ць у рука́х — рабо́та гори́т в рука́х;
гэ́та не міне́ яго́, яе́ і г.д. рук — э́то не пройдёт ми́мо его́, её и т.д. рук;
дзіра́выя ру́кі — дыря́вые ру́ки;
ру́кі атрэ́сці — отказа́ться от чего́-л.; устрани́ться;
мець руку́ — име́ть ру́ку;
палажы́ўшы руку́ на сэ́рца — положа́ ру́ку на́ сердце;
з пе́ршых рук — из пе́рвых рук;
р. руку́ мы́е —
свая́ р. ўлады́ка —
чужы́мі рука́мі жар заграба́ць —
кармі́ муко́ю, дык по́йдзе руко́ю —
у чужы́х рука́х піро́г вялі́кі —
лепш сіні́ца ў рука́х, чым жураве́ль у не́бе —
языко́м мялі́, а рука́м во́лі не дава́й —
ры́бка ў рацэ́, ды не ў руцэ́ —
плы́сці з рук — плыть из рук; плыть сквозь па́льцы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)