нахілі́ць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
нахілю́ |
нахі́лім |
| 2-я ас. |
нахі́ліш |
нахі́ліце |
| 3-я ас. |
нахі́ліць |
нахі́ляць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
нахілі́ў |
нахілі́лі |
| ж. |
нахілі́ла |
| н. |
нахілі́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
нахілі́ |
нахілі́це |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
нахілі́ўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пригина́ть несов.
1. (наклонять) прыгіна́ць;
2. (нагинать) нахіля́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нахіле́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. нахіляць — нахіліць.
2. Тое, што і нахіл (у 4 знач.). Дзед меў да сецей нахіленне, А вудзіць — не: не меў цярпення. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нахіля́цца несов.
1. наклоня́ться, клони́ться; накреня́ться, крени́ться; см. нахілі́цца;
2. страд. наклоня́ться; накреня́ться; см. нахіля́ць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хілі́ць, хілю́, хі́ліш, хі́ліць; незак.
1. што. Прыгінаць уніз, нахіляць.
Вецер хіліць бярозку да зямлі.
2. што. Нахіляць набок.
Вецер хіліў лодку.
3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), каго-што і безас. Ахопліваць, адольваць каго-н. (пра сон, дрымоту).
Яго хіліць сон.
Дзяцей хіліла на дрымоту.
4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан., на што. Хіліцца, набліжацца да чаго-н.
Хіліла (безас.) ужо на вечар.
5. перан., што да чаго, куды і без дап. Накіроўваць да чаго-н. (думку, справу і пад.).
Было зразумела, куды ён хіліць гутарку.
6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан., каго да каго-чаго. Прыцягваць, вабіць; гарнуць, цягнуць.
Сумны настрой не хіліў да песень.
Яго хіліла (безас.) да навукі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Крэ́ніць ’нахіляць набок (судна, самалёт)’ (ТСБМ). Запазычана праз рус. кренить з гал. krengen ’тс’ (Шанскі, 2, 8, 383).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наклоня́ть несов.
1. нахіля́ць; (склонять) схіля́ць; (нагибать) нагіна́ць;
2. (направлять, склонять) уст. схіля́ць; накіро́ўваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хіну́ць, -ну́, -не́ш, -не́, -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; незак.
1. каго-што. Нахіляць, нагінаць.
2. перан., каго (што). Выклікаць прыхільнасць да сябе, схіляць на свой бок.
Яго дабрыня хінула да яго людзей.
3. што да чаго, куды і без дап. Накіроўваць на што-н. (думку, справу і пад.).
Было незразумела, куды ён хінуў у сваёй гутарцы.
4. каго-што. Прыхіляць, гарнуць да сябе.
Х. дзіця да грудзей.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Нахі́льнік ’расліна Atropa belladonna L., красаўка’ (палес., Бейл.). Ад нахіліцца ’схіліцца, пахіліцца’, хіліць ’нахіляць, схіляць, звешваць’, відаць, названа так таму, што на ноч ці на дождж схіляецца ўніз, параўн. ахілкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нагіна́ць ’схіляць, нахіляць’ (ТСБМ, Нас., ТС), укр. нагина́ти ’тс’, польск. naginać ’тс’. Другаснае ўтварэнне ад гнуць (< *gybnǫti) па мадэлі пну, піна́ць замест першаснага гну, гіба́ць, якое дае рэгулярнае нагіба́ць ’тс’, параўн. Брукнер, 140.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)