контррэвалюцы́йны, ‑ая, ‑ае.
Варожы рэвалюцыі, накіраваны супраць рэвалюцыі. Контррэвалюцыйны мяцеж. Контррэвалюцыйныя сілы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
путч, ‑у, м.
Мяцеж невялікай кучкі змоўшчыкаў з мэтай зрабіць дзяржаўны пераварот.
[Ням. Putsch.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мяце́жыць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
мяце́жу |
мяце́жым |
| 2-я ас. |
мяце́жыш |
мяце́жыце |
| 3-я ас. |
мяце́жыць |
мяце́жаць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
мяце́жыў |
мяце́жылі |
| ж. |
мяце́жыла |
| н. |
мяце́жыла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
мяце́ж |
мяце́жце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
мяце́жачы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
карні́лаўшчына, ‑ы, ж.
Контррэвалюцыйны мяцеж у Расіі ў жніўні 1917 г., на чале якога стаяў генерал Карнілаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крамо́ла, -ы, мн. -ы, -мо́л, ж.
1. Змова, мяцеж, бунт (уст.).
2. перан. Учынкі, погляды, якія супярэчаць агульнапрынятым нормам, агульнаму парадку (разм.).
У гэтым я не бачу ніякай крамолы.
|| прым. крамо́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падаві́ць сов. подави́ть;
п. мяце́ж — подави́ть мяте́ж;
п. аго́нь праці́ўніка — воен. подави́ть ого́нь проти́вника
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ро́каш, ст.-бел. рокошъ ’бунт, мяцеж’ (XVI ст.). Відаць, праз ст.-польск. rokosz ’нарада, перамовы’, ’сейм, з’езд’, ’бунт’, якое з венг. Rákos ’поле ў Венгрыі, дзе адбываліся сходы сойму’ > ’(у Рэчы Паспалітай) узброенае выступленне, паўстанне шляхты супраць караля пад лозунгам абароны вольнасцей’, ’бунт, мяцеж’, ’шляхецкі з’езд, сеймік’ (SWO, 1980, 653).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сму́та ‘мяцеж, паўстанне, беспарадак’, ‘душэўнае замяшанне, трывога, хваляванне’ (ТСБМ, Нас., Бяльк.), ‘смутак, сум’ (Нас., Шымк. Собр., Бяльк.), смут ‘тс’ (Бяльк.). Укр. сму́та ‘сум, журба; закалот, рокат, хваляванне’, рус. сму́та ‘мяцеж, сумятня, разруха; замяшанне, хваляванне’, стараж.-рус. съмутъ ‘сарамлівасць, хваляванне’, славац. smut, smuta ‘сум, журба’, серб.-харв. сму̏та ‘завіруха’, балг. смут ‘бунт, беспарадкі; сумятня’, макед. смут ‘бунт, беспарадкі; сумятня, разгубленасць’. Прасл. *sъmǫta < *sъmǫtiti, параўн. ст.-слав. съмѫтити ‘усхваляваць, узбурыць, збянтэжыць’. Да муціць, гл. (Фасмер, 3, 694; ЕСУМ, 5, 331).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гі́лем прыслоўе ’чарадой, гуртам’ (Шатал.). Рус. дыял. гилем ’тс’. Магчыма, звязана з рус. гиль ’смута, мяцеж’, ’лухта’ і далей з рус. гуло́м, огу́лом. Гл. Фасмер, 1, 405; Буга, РФВ, 70, 250; Трубачоў, Эт. сл., 7, 221.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Путч ’мяцеж, рокат’ (ТСБМ). Запазычана праз рус. путч ’тс’ з ням. Putsch ’тс’, упершыню ў значэнні ’дзяржаўны пераварот’ адзначана ў Швейцарыі (1431 г.); паходзіць ад гукапераймання, першапачаткова ’штуршок, удар’, параўн. харв. državni udar, puč ’тс’ (Глухак, 510).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)