узбаламу́ціцца, ‑мучуся, ‑муцішся, ‑муціцца; зак.

Разм. Узбударажыцца, усхвалявацца. — Пачакай! — Іван хапае Шуру за рукаў. — Чаго ты ўзбаламуціўся? Слова нельга сказаць... Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мути́ться

1. (о жидкости) каламу́ціцца, муці́цца; (мутнеть) мутне́ць;

вода́ мути́тся вада́ каламу́ціцца (муці́цца, мутне́е);

2. (помрачаться) мутне́ць, тума́ніцца, за́сціцца;

рассу́док мути́тся ро́зум мутне́е (тума́ніцца);

3. (в голове, в глазах и т. п.) мутне́ць;

4. страд. муці́цца, каламу́ціцца; баламу́ціцца; бунтава́цца; блы́тацца; падбухто́рвацца; см. мути́ть​ 1, 3.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мутне́ть несов.

1. (о жидкостях) мутне́ць, каламу́ціцца, муці́цца;

2. в др. знач. мутне́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

скаламу́ціцца, ‑муціцца; зак.

Стаць мутным, узбоўтаным. Скаламуціўся пясок, Сом спалохаўся і ўцёк. Дзеружынскі. // перан. Стаць няясным, цьмяным. Думкі ў галаве скаламуціліся, але.. [Юлька] нагнала, схапіла Ягора за руку і разгубілася яшчэ больш. Карамазаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ускаламу́ціцца, ‑муціцца; зак.

Стаць, зрабіцца каламутным; замуціцца (пра ваду, вадкасць). То дзьме «марапа» — вецер з поўдня, гонячы невысокія пеністыя хвалі, то раптам пачынае лютаваць шалёны «норд» і так расхвалюе мора, што яно ўскаламуціцца аж да дна. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

памуці́цца, ‑муціцца; зак.

1. Зрабіцца мутным (у 1, 2 знач.), страціць празрыстасць; памутнець (у 1 знач.). // Стаць мутным, прыняць неасэнсаваны выраз, пацямнець (пра вочы). / у безас. ужыв. Ад болю ўваччу памуцілася. Беразняк.

2. перан. Страціць яснасць, зацямніцца (пра свядомасць, розум і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

засмуці́цца, ‑мучуся, ‑муцішся, ‑муціцца; зак., па кім і без дап.

Засумаваць, замаркоціцца. Засмуціцца па родных. Засмуціцца ад гора. // Выразіць смутак, заклапочанасць (аб твары, вачах і пад.). Прыгожы круглы твар Галіны Садоўскай паружавеў, светла-зялёныя вочы засмуціліся, галава яе з роўненькім праборам цяжка панікла. Дуброўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Муці́ць, муці́ці, муці́цца, мутэ́тэ, муты́ты, муті́ті ’рабіцца мутным, каламуціцца’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., Сл. ПЗБ, Ян.), ’паласкаць адзенне’ (віл., Сл. ПЗБ), ’не даваць спакою, трывожыць’, ’разводзіць плёткі’, ’узбураць, каламуціць’, ’хлусіць, падманваць’, ’цягнуць на рвоту, быць у стане млосці’, ’хварэць на жывот (пра парасят, калі іх аднімуць ад маткі)’ (ТСБМ, Нас., Бес., Выг. дыс., Сл. бел. фраз.; пруж., Бел. хр. дыял.; палес., З нар. сл., Нар. лекс., Сл. Брэс., Шатал., Сл. ПЗБ, ТС). Укр. мути́ти, рус. мути́ть, польск. mącić, н.-луж. muśis, в.-луж. mucić, чэш. moutiti, ст.-чэш. mútiti, славац. mútiť, славен. motíti, серб.-харв. му́тити, макед. мати, балг. мътя, ст.-слав. мѫтити. Прасл. mǫtiti — ітэратыў да męsti ’збіваць з панталыку’ > мяце́ж (гл.) — роднасны да ст.-інд. manthayati, mā̆thayati ’трасе, перашкаджае’, mathnā́ti, mánthati, máthati, авест. mant‑ ’мяшае, боўтае; сукае, круціць’, ст.-ісл. modull ’тачыла’, а таксама (з іншай ступенню вакалізму) літ. mentùris, mentùrė ’калатоўка’ (Міклашыч, 189; Бернекер, 2, 44; Траўтман, 181; Фасмер, 3, 18; Махэк₂, 355; Бязлай, 2, 197).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)