праваме́рны, ‑ая, ‑ае.
Заснаваны на праве, заканамерны. Тое, што.. [Людміла] дасюль лічыла амаль правамерным, .. цяпер абеяргалася канкрэтным фактам жыцця яе бацькі і мацеры. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бабы́льскі, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які мае дачыненне да бабыля. Зноў ліповая калыска, У якой сама [Кацярына] расла, У прыстанішчы бабыльскім Радасць мацеры дала. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
згавары́ць, ‑вару, ‑ворыш, ‑верыць; зак., каго-што.
Разм. Прагаварыць, сказаць. Толькі ты згаворыш пацеры Над нядоляю маёй, Толькі вочы мае мацеры Затуманяцца слязой. Жылка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарну́цца, гарну́ся, го́рнешся, го́рнецца; гарні́ся; незак.
1. да каго-чаго. Пяшчотна туліцца, лашчыцца.
Г. да мацеры.
2. перан. Старацца быць бліжэй да каго-н., сімпатызуючы каму-н. або маючы на ўвазе якую-н. выгаду.
Г. да дзяўчыны.
Радня да радні горнецца.
3. Мець ахвоту да чаго-н.
Г. да працы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Матэры́зна ’брыдкія словы, мат’ (Нас.). Утворана па існаваўшаму тыпу мацяры́зна ’спадчына па мацеры’ ад слова мат (гл.). Сюды ж матэркі ’брыдкі’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уласнару́чны, ‑ая, ‑ае.
Зроблены, напісаны сваёй рукой. Побач з .. уласнаручным подпісам [Кабушкіна] ў дужках стаяла кароценькае слова: «Жан». Новікаў. У самым нізе пісьма была маленькая, уласнаручная прыпіска мацеры. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мацяжына ’балоцвіна, мокрае месца, дзе растуць журавіны’ (Левановіч, «Звязда», 15, 1.1989). З польск. macierzyna ’мацярызна’: відаць, калісьці гэта быў луг, дадзены камусьці ў спадчыну па мацеры. Гл. мацярызна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
увасса́ць, увассу, увассеш, увассе; увассём, увассяце; пр. увассаў, ‑ссала; зак., што і чаго.
Ссучы, усмактаць пекаторую колькасць. Увассала цяля трохі малака.
•••
Увассаць з малаком (мацеры) — засвоіць, успрыняць з ранняга ўзросту, з дзяцінства.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ке́шкацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Доўга займацца з чым‑н., марудна рабіць што‑н.; корпацца. — Што ж.. [мужчыны] там кешкаюцца? — не цярпелася мацеры. Колас. [Ганначка] ў вялізных гумавых ботах доўга кешкалася ля кожнай каровы, не спяшалася. Дайліда.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адвіхну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
Разм. Тое, што і адвінуцца. Сястра Саша і Ганьчына маці вязуць на продаж клубніку і бяруць з сабой і Ганьку. Папільнаваць воза, як мацеры і Сашы спатрэбіцца адвіхнуцца за якімі пакупкамі. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)