распя́ць, разапну́, разапне́ш, разапне́; разапнём, разапняце́, разапну́ць; разапні́; распя́ты; зак., каго-што.

Прыбіць цвікамі да крыжа рукі і ногі (старадаўні спосаб пакарання).

|| незак. распіна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. распя́цце, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цалава́льны, ‑ая, ‑ае.

У выразе: цалавальны запіс (гіст.) — запіс аб прыняцці прысягі, якая суправаджалася цалаваннем крыжа.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мірано́сіца, ‑ы, ж.

Жанчына, якая, паводле евангельскае падання, прынесла міра для памазання цела Хрыста пасля зняцця яго з крыжа.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Крыжаві́на ’лысіна, белая пляма на лбе жывёлы’ (Нар. словатв.). Першапачатковая пляма ў форме крыжа? Гл. крыж 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

хрысці́цца, хрышчу́ся, хры́сцішся, хры́сціцца; хрысці́ся; незак.

1. таксама зак. Абрадам хрышчэння прыняць (прымаць) хрысціянскую веру.

2. Рабіць малітвенны знак крыжа.

|| зак. ахрысці́цца, ахрышчу́ся, ахры́сцішся, ахры́сціцца (да 1 знач.), пахрысці́цца, пахрышчу́ся, пахры́сцішся, пахры́сціцца (да 1 знач.) і перахрысці́цца, -хрышчу́ся, -хры́сцішся, -хры́сціцца; -хрысці́ся (да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сакра́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Кніжн. Тое, што і сакраментальны (у 1 знач.).

2. Спец. Які мае адносіны да крыжа (у 5 знач.); крыжавы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хаз, ‑у, м.

1. Спец. Большая тоўстая частка шкуры з крыжа каня.

2. Уст. Лепшы край кавалка тканіны, як у час продажу клалі напаказ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

крыжо́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да крыжа (у 1–5 знач.).

2. Які па форме нагадвае крыж. Крыжавае скляпенне.

•••

Крыжовы паход гл. паход.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

костре́ц

1. (сорт мяса) сцягня́к, род. сцегняка́ м.;

2. (крестец) крыж, род. кры́жа м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Зві́жаня ’хрысціянскае свята 14 верасня’ (Сл. паўн.-зах.) < рус. воздвижение (крыжа гасподня) < ст.-слав. въздвижениѥ ’тс’ з фанетычнымі спрашчэннямі. Параўн. у рус. дыялектах здви́женье ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)