адкрасава́ць, -су́ю, -су́еш, -су́е; -су́й; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Скончыць красаваць, адцвісці (пра збожжавыя).
Жыта адкрасавала.
2. перан. Паблякнуць, страціць маладосць, прыгажосць.
Сваё адкрасавала дзяўчына.
|| незак. адкрасо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Рысава́ць 1 ’маляваць пры дапамозе графічных сродкаў’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), рысу́нак ’малюнак’ (ТСБМ), рысу́нак, русы́нак ’малюнак’ (брасл., калінк., Сл. ПЗБ), ’малюнак’, ’чарцёж’ (Байк. і Некр.), рысава́льшчык ’той, хто займаецца рысаваннем’ (ТСБМ). З с.-в.-ням. rizen праз польскую, параўн. польск. rysować ’маляваць’.
Рысава́ць 2 ’красаваць (пра збожжа)’ (Сцяц.). Утворана ад красава́ць шляхам адпадзеня пачатковага p‑ і звужэння ненаціскной галоснай (красаваць > расаваць > рысаваць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
отцвета́ть несов.
1. прям., перен. адцвіта́ць;
2. (о хлебах) канча́ць красава́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
буя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак.
1. Бурна расці; пышна красаваць.
Ярына на полі буяла.
Жыццё буяе (перан.).
2. Расці ў націну (пра бульбу, памідоры і пад.), у салому (пра жыта, пшаніцу і інш.), разрастацца на шкоду плоданашэнню.
Памідоры буяюць.
|| наз. буя́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Расава́ць ’цвісці, красаваць (пра злакавыя)’ (Скарбы, Сцяшк., Сл. ПЗБ), rasaváč ’тс’ (Арх. Федар., Смул.), росова́ты (зах.-палес., Выг.), расава́цца ’тс’ (Сцяшк. Сл.), ’выпускаць вусікі, коцікі (пра вярбу)’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Станкевіч (Зб. тв. 1, 442–443) падкрэслівае, што побач з літаратурнай формай красу́е існуе дыялектная форма расу́е. Арэальнае ўтварэнне, што памылкова выводзіцца з красаваць (гл.), параўн. польск. дыял. rosowac ’цвісці, красаваць (пра збожжа)’. Першаснае значэнне магло быць не толькі ’цвісці’, але і ’натапырвацца, шчацініцца’, што вынікала з рознай семантыкі раса́ 2 (гл.) — ’вусік калосся’ і ’шорсткая поўсць’, параўн. славен. pšenica se resi ’пшаніца выпускае вусікі’, resíniti se ’мець натапыраную поўсць’, гл. расіцца. Смулкова (Białoruś, 165) мяркуе, што расаваць узнікла шляхам народнаэтымалагічнага спрашчэння з красаваць праз збліжэнне з раса́ 1, гл. (“żyto pokrywa się pyłkowatym kwiatem jak rosą”) і з’яўляецца інавацыяй, што малаверагодна. Па гістарычных і лінгвагеаграфічных прычынах хутчэй архаізм, захаваны ў міфалагічных уяўленнях, параўн. раса́ 4, расава́тначка (rasawátnaczka) ’патронка, апякунка квітнеючага збожжа’ (Тур.), магчыма і роса́ўка ’русалка’ (ТС), гл. расаўка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
цвести́ несов.
1. цвісці́; (о хлебах) красава́ць;
я́блоня цветёт я́блыня цвіце́;
рожь цветёт жы́та красу́е;
2. перен. (процветать) квітне́ць, красава́ць;
жизнь цветёт жыццё квітне́е;
3. перен. (иметь цветущий вид) цвісці́, квітне́ць, красава́ць;
цвести́ здоро́вьем цвісці́ (квітне́ць) здаро́ўем;
4. (плесневеть) цвісці́; (о жидкостях) бро́снець;
пруд цветёт са́жалка цвіце́ (бро́снее).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
красава́нне, ‑я, н.
Дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. красаваць і красавацца. Пахі трывожаць мяне веснавыя І зноў я чакаю садоў красавання! Броўка. — Няхай маладыя ездзяць красавацца, а мне, старому, навошта яно, тое красаванне? Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засіне́ць, ‑ее; зак.
1. Пачаць сінець, зрабіцца сінім. Летам, калі толькі пачало красаваць жыта.., засінелі першыя валошкі. Ракітны.
2. Вылучыцца сваім сінім колерам, паказацца (пра што‑н. сіняе). Збоку, за гарой, засінелі разлогі бяскрайняга лесу. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цвісці, квітнець, красаваць, красавацца
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
адкрасава́ць, ‑суе; зак.
1. Скончыць красаваць, адцвісці. Прасёлак віўся між жытнёвых палеткаў, і прыемна было ісці ім, калі паабапал кланялася і ціха шапацела кранутае подыхам ветрыку калоссе, якое толькі што адкрасавала і налівалася цяпер. Хадкевіч.
2. перан. Страціць прыгажосць, свежасць, паблякнуць. Адкрасавала дзяўчына да часу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)