пала́та², -ы, ДМ -ла́це, мн. -ы, -ла́т, ж.
1. Назва прадстаўнічых устаноў у некаторых краінах.
Народная п.
Ніжняя п. (першая заканадаўчая інстанцыя). Верхняя п. (вышэйшая заканадаўчая інстанцыя). П. абшчын і п. лордаў (ніжняя і верхняя палаты англійскага парламента).
2. Назва некаторых дзяржаўных устаноў.
Кніжная п.
П. мер і вагі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кні́га, -і, ДМ кнізе, мн. -і, кніг, ж.
1. Друкаванае (даўней таксама рукапіснае) выданне ў выглядзе пераплеценых разам аркушаў з якім-н. тэкстам і ілюстрацыямі.
К. вершаў.
К. апавяданняў.
2. Сшытыя разам чыстыя або разлінееныя лісты паперы для якіх-н. запісаў.
К. запісаў актаў грамадзянскага стану.
К. водгукаў.
3. Адна з некалькіх вялікіх частак літаратурнага твора.
Раман у трох кнігах.
|| памянш.-ласк. кні́жачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 і 2 знач.), кні́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж. (да 1 і 2 знач.) і кні́жыца, -ы, мн. -ы, -жыц, ж. (да 1 і 2 знач.; разм.).
|| прым. кні́жны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
К. кіёск.
Кніжная выстава.
Кніжная вокладка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гра́фіка, ‑і, ДМ ‑фіцы, ж.
1. Від выяўленчага мастацтва, заснаваны на стварэнні малюнка лініямі, штрыхамі. // зб. Творы гэтага мастацтва. Кніжная графіка. Выстаўка савецкай графікі.
2. Спосаб перадачы жывой мовы пісьмовымі знакамі. // Друкаваныя або пісаныя знакі, якія адпавядаюць гукам мовы, інтанацыям, паўзам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
палі́ца ж.
1. по́лка;
кні́жная п. — кни́жная по́лка;
2. (в плуге) отва́л м.;
◊ палажы́ць зу́бы на ~цу — положи́ть зу́бы на по́лку
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ша́фа, -ы, мн. -ы, шаф, ж.
1. Прадмет мэблі ў выглядзе стаячай скрынкі з дзверцамі для захоўвання чаго-н.
Кніжная ш.
Убудаваная ш. (уробленая ў сцяну). Незгаральная ш. (металічная скрынка для захоўвання каштоўнасцей).
2. Спецыяльнае прыстасаванне ў выглядзе скрынкі са створкай або дзверцамі для сушкі, выпечкі (у плітах) і пад.
Сушыльная ш.
Выцяжная ш.
|| памянш. ша́фка, -і, ДМ -фцы, мн. -і, -фак, ж.
|| прым. ша́фавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пастухо́ва су́мка ’стрэлкі звычайныя, Capselia Medic. bur- sa-pastoris L.’ (добруш., браг., Мат. Гом.), пастушая сумка ’тс’ (Бейл.). Кніжная назва — пераклад з лац. Аналагічна ўкр. калитник, мішочки, мошоночник, польск. tasznik (< чэш. taška ’сумка’), tobołki, kaletnik, kaletka, славац. pastusia kap‑ sička, pastierska kapsička і рус. пастушья сумка, адкуль, відаць, і была назва запазычана.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перакладны́ 1, ‑а́я, ‑о́е.
Які мяняўся на паштовых станцыях (пра экіпажы і коней да правядзення чыгунак). Перакладная тройка. // у знач. наз. перакладна́я, ‑о́й, ж.; часцей мн. перакладны́я, ‑ы́х. Экіпаж з коньмі, якія мяняліся на паштовых станцыях. Ехаць на перакладных.
перакладны́ 2, ‑а́я, ‑о́е.
Перакладзены з якой‑н. мовы. Перакладны твор. □ З году ў год павялічваецца перакладная кніжная прадукцыя Беларусі. Палітыка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ты́сечнік ‘лекавая расліна’ (брэсц., Сл. Брэс.), ‘крываўнік звычайны, Achillea millefolium L.’ (лях., Сл. ПЗБ). Калька з польск. tysięcznik ‘цвінтарэй, Centauram Hill’, параўн. запазычаную форму тысё́нчнік ‘тс’ (свіст., Шатал.), альбо ўсечаная форма рус. золототысячник — кніжная назва з лац. Erythraea centaurium < ст.-грэч. κενταύριον ‘эрытрэйская трава кентаўраў’, якую (праз народную этымалогію) сталі разумець як centum ‘сто’ і aurum ‘золата’, праз ням. Tausendgüldenkraut, Hunderttausendguldenkraut ‘тс’ (Праабражэнскі, 1, 256; Фасмер, 2, 104; ЕСУМ, 2, 276).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пала́та ж., в разн. знач. пала́та;
бальні́чная п. — больни́чная пала́та;
п. ло́рдаў — пала́та ло́рдов;
п. абшчы́н — пала́та о́бщин;
п. мер і вагі́ — палата́ мер и весо́в;
гандлёвая п. — торго́вая пала́та;
кні́жная п. — кни́жная пала́та;
казённая п. — ист. казённая пала́та
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ба́за, ‑ы, ж.
1. Ніжняя апорная частка калоны, слупа ў архітэктурным збудаванні. Калона складаецца з базы, ствала і капітэлі.
2. Аснова, тое галоўнае, на чым грунтуецца што‑н. Эканамічная база. Тэарэтычная база. □ Трэба будзе вырашыць грандыёзныя задачы стварэння матэрыяльна-тэхнічнай базы камунізма. Машэраў. // Сукупнасць пэўных матэрыяльна-тэхнічных умоў, неабходных для існавання або развіцця чаго‑н. Сыравінная, кармавая, эксперыментальная, паліграфічная база.
3. Апорны пункт, месца, дзе засяроджаны якія‑н. запасы, маюцца спецыяльныя збудаванні і ўстаноўкі для абслугоўвання чаго‑н. Ваенна-марская база. Турысцкая база. // Склад тавараў, матэрыялаў. База райспажыўсаюза. Кніжная база.
•••
Артыкуляцыйная база — уклад і сістэма рухаў моўных органаў, уласцівыя чалавеку, які гаворыць на якой-небудзь мове.
[Ад грэч. basis — аснова, фундамент.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)