сало́ўка, ‑і, м.
Разм. Памянш.-ласк. да салавей. Зацёхкаў салоўка, зязюля лічыла на сонных палянках прыморскія дачы. Вялюгін. Салоўка пяе адвечную песню кахання, і трэлі яго нясуцца па ўсім лузе. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узае́мнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць узаемнага. // Узаемнае пачуццё (сімпатыі, дружбы, кахання і пад.). Гаснулі ў вокнах агеньчыкі. Стасіку здавалася, што гэта гаснуць у яго душы пробліскі светлых надзей на ўзаемнасць Ганусі. Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
незаконнанаро́джаны, ‑ая, ‑ае.
Уст. Народжаны ад бацькоў, якія не былі ў афіцыйным шлюбе; пазашлюбны. Незаконнанароджанае дзіця. / у знач. наз. незаконнанаро́джаны, ‑ага, м.; незаконнанаро́джаная, ‑ай, ж. Манро, — гаворыцца ў .. [нарысе], — дзіця кахання, незаконнанароджаная. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
закаха́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.
Абудзіць у кім‑н. пачуццё кахання да сябе, прымусіць пакахаць. Уласна кажучы, у апошнія гады.. [Тамары Аляксандраўне] не столькі хацелася зачараваць.. [Яраша], закахаць, колькі проста пераможна ўзяць — націскам, прыступам. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сардэ́чны, -ая, -ае.
1. гл. сэрца.
2. Які ідзе ад сэрца, шчыры; добры, чулы, спагадлівы.
С. чалавек.
Сардэчная сустрэча.
Сардэчна (прысл.) прыняць гасцей.
3. Які мае адносіны да кахання; любоўны.
С. друг.
Сардэчныя справы.
4. у знач. наз. сардэ́чны, -ага, м., сардэ́чная, -ай, ж. Ужыв. як ласкавы зварот пры ўпамінанні пра каго-н. з адценнем ласкі, жалю, спачування.
Пацярпі, с. мой.
|| наз. сардэ́чнасць, -і, ж. (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аму́р, ‑а, м.
У рымскай міфалогіі — бог кахання, якога малявалі ў выглядзе малога хлопчыка з лукам і стрэламі. [Лукавіцын] умеў трымаць сэрца сваё на аброці, прыкрываючы яго ў патрэбныя моманты панцырам практычнага розуму ад небяспечных стрэл амура. Крапіва.
[Фр. Amour — ад лац. Amor.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каха́нне, ‑я, н.
Вялікае сардэчнае пачуццё да пэўнай асобы другога полу. Першае каханне. Прызнацца ў каханні. □ — Кахання, Мікола, не бойся. Узвышанае гэта, прыгожае пачуццё. Краўчанка. Аб Таццяне.. [Жэнька] думаў часта, але баяўся свае незразумелыя пачуцці да яе назваць каханнем. Шамякін. // Пра чалавека, які выклікае такое пачуццё. Я сам у трывозе: таксама ў дарозе згубілася дзесьці, сюды не бяжыць, не едзе здалёку маё, у вяснушках, каханне. Вялюгін. Пабудзь жа, маё каханне, Пакуль усход разгарыцца. Нядзведскі. // Любоўныя адносіны. Пара кахання. □ Рана магло б і каханне пачацца, ды Валя нікога з знаёмых хлопцаў не любіла. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прысу́ха 1 ’каханая, любая’ (ТСБМ), ’прыгажуня, чараўніца’ (Мат. Гом.). Параўн. укр. присо́хнути ’адчуўшы сімпатыю, прыхільнасць да некага, надта пакахаць яго’, рус. дыял. прису́ха ’каханы чалавек; прыгажуня’, ’чараўніца’. Гл. наступнае слова.
Прысу́ха 2 ’злая (міфічная) істота’; ’звышнатуральная сіла’ (Інстр. 2, Мат. Гом.). Утворана ад прысушыць ’прыманіць варажбой, прымусіць каго-небудзь сохнуць ад кахання’ (ТСБМ, Сл. Брэс., Мат. Гом.), гл. сушыць. Параўн. рус. дыял. прису́ха ’прыварожванне, чараўніцтва; вядзьмарства’; укр. прису́шений ’прычараваны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
со́хнуць, -ну, -неш, -не; сох, -хла; -ні; незак.
1. Рабіцца сухім, трацячы вільгаць.
На лузе сохне сена.
У горле сохне (безас.; перасыхае).
2. Вянуць, гінуць (пра расліны).
Пакаёвыя кветкі чамусьці сохнуць.
Трава сохне без дажджу.
3. перан. Худзець (ад хваробы, перажыванняў, цяжкай працы).
Хворы сохне.
4. Пакутаваць ад кахання.
С. па дзяўчыне.
|| зак. вы́сахнуць, -ну, -неш, -не; вы́сах, -хла; -ні (да 1 знач.), засо́хнуць, -ну, -неш, -не; засо́х, -хла; -ні (да 2 знач.) і прасо́хнуць, -ну, -неш, -не; прасо́х, -хла; -ні (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скаштава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., што і чаго.
1. Тое, што і паспытаць, пакаштаваць. [Міхал:] Не скаштуеш ты [Нічыпар] садавіны са свайго садка, не зачэрпнеш мёду з вулляў, не паспытаеш сала. Кучар.
2. перан. Разм. Зведаць, зазнаць, адчуць на сабе. Усё пекла я зведаў кахання, Усе мукі яго скаштаваў. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)