ло́на, -а, н.
1. Улонне.
2. уст. Грудзі ці чэрава жанчыны як сімвал мацярынства.
Мацярынскае л.
3. перан., чаго. Нетры зямлі, вады.
4. перан. Тое, што з’яўляецца прытулкам, прыстанішчам для каго-, чаго-н.
◊
У лона чаго, у знач. прыназ. з Р (кніжн.) — у сферу якой-н. дзейнасці.
У лона царквы.
|| прым. ло́нны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Лоннае зрашчэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Найсампярод ’перш за ўсё, раней за ўсё’: ciuciun najsampieród wyras na mahíli niéjakaho wielíkaho czaraŭniká (Пятк. 2, 42). Зрашчэнне найсам(а) (гл.), выконваючага структурную функцыю часціцы для ўтварэння найвышэйшай ступені, і прыслоўя пярод, параўн. славац. najsamprv, najsamskôr ’перш за ўсё, хутчэй за ўсё’ (ESSJ SG, 2, 591).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
фразеалагі́чны лингв. фразеологи́ческий;
○ ф. зваро́т — фразеологи́ческий оборо́т;
~нае зрашчэ́нне — фразеологи́ческое сраще́ние;
~нае спалучэ́нне — фразеологи́ческое сочета́ние;
~нае адзі́нства — фразеологи́ческое еди́нство
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
фразеалагі́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да фразеалогіі. Фразеалагічныя даследаванні.
2. Які з’яўляецца фразеалагізмам. Фразеалагічны зварот. // Які змяшчае ў сабе фразеалагізмы. Фразеалагічны слоўнік.
•••
Фразеалагічныя адзінствы — устойлівыя звароты, цэласнае значэнне якіх у пэўнай ступені матывавана асобнымі значэннямі слоў, што ўваходзяць у склад такіх зваротаў, напрыклад: «першы блін комам», «трымаць камень за пазухай».
Фразеалагічныя выразы — устойлівыя, семантычна непераасэнсаваныя звароты, якія складаюцца цалкам з слоў са свабоднымі значэннямі; да іх адносяцца прыказкі, прымаўкі, выслоўі, крылатыя словы, а таксама ўстойлівыя словазлучэнні намінатыўнага характару, напрыклад: «прыхільнікі міру», «сацыялістычнае спаборніцтва».
Фразеалагічныя зрашчэнні гл. зрашчэнне.
Фразеалагічныя спалучэнні — устойлівыя звароты, у склад якіх уваходзяць словы як з фразеалагічна звязаным, так і з свабодным значэннямі, пры гэтым цэласнае значэнне такіх спалучэнняў вынікае са значэння асобных слоў, напрыклад: «закляты вораг», «расквасіць нос».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)