закі́лзванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. закілзваць — закілзаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Акі́лзаць ’закілзаць’ (КЭС, КТС) < польск. okiełzać ’тс’. Гл. закілзаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

завузда́ць

‘закілзаць каго-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. завузда́ю завузда́ем
2-я ас. завузда́еш завузда́еце
3-я ас. завузда́е завузда́юць
Прошлы час
м. завузда́ў завузда́лі
ж. завузда́ла
н. завузда́ла
Загадны лад
2-я ас. завузда́й завузда́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час завузда́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

замузда́ць

‘закілзаць каго-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. замузда́ю замузда́ем
2-я ас. замузда́еш замузда́еце
3-я ас. замузда́е замузда́юць
Прошлы час
м. замузда́ў замузда́лі
ж. замузда́ла
н. замузда́ла
Загадны лад
2-я ас. замузда́й замузда́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час замузда́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ускілза́ць

‘закілзаць каго-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. ускілза́ю ускілза́ем
2-я ас. ускілза́еш ускілза́еце
3-я ас. ускілза́е ускілза́юць
Прошлы час
м. ускілза́ў ускілза́лі
ж. ускілза́ла
н. ускілза́ла
Загадны лад
2-я ас. ускілза́й ускілза́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час ускілза́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

взнузда́ть сов.

1. закілза́ць;

2. перен., прост. уціхамі́рыць, утаймава́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зацугля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго.

Закласці ў рот каню цуглі; закілзаць. — Зацугляй каня, а то, глядзі, разнясе! — крыкнуў наўздагон селяніну другі фурманшчык. Колас. / у перан. ужыв. Усе дзівіліся, як Юлька зацугляла Анкуду, шалёную дурноту з галавы выбіла. Карамазаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ *Наказна́ць, накэзнаты ’закілзаць (каня)’ (брэсц., Нар. лекс.). Калі гэта не пераробка з кілзаць, то хутчэй за ўсё можа быць аднесена да *kazrib, параўн. польск. kazń ’пакаранне’, гл. казна́, асяніць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Заке́лбаць ’закілзаць, забрытаць’ (Сл. паўн.-зах.). Калі не экспрэсіўная змена заке́лзаць (гл. кілзаць, гелзаць; Лаўчутэ, Сл. балт., 102–103), можа, звязана з літ. kílpa ’пятля’ (Сл. паўн.-зах., 2, 216). Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

За́кензлы ’цуглі’ (малар., Нар. словатв.). Параўн. польск. zakiełznąć ’залажыць каню цуглі, закілзаць’. Відаць, метатэза келзн > кензл. Запазычана з зах.-балт. (гельзаць, келзы ’цуглі’, гл. Лаўчутэ, Сл. балт., 102–103), не выключана ў даным выпадку польск. пасрэдніцтва.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)