акале́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак., каго-што.
Пашкодзіць які‑н. орган, зрабіўшы траўму; зрабіць калекам. [2‑гі падарожны:] О дзякуй, дзякуй, чалавеча! Я рад спачыну; балазе, К таму сказаць, і акалечыў Свой большы палец на назе. Купала. [Томчак:] — Не бачыце, ці што? Акалечыў чалавека, звяруга, ды збег. Бажко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзя́каваць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак., каму-чаму.
1. Выказваць удзячнасць, падзяку. Дзякаваць сябрам за паслугу. □ [Старшыня] дзякаваў Сашкавай маці, што яна хадзіла дапамагаць жанчынам выполваць свірэпку з пшаніцы. Даніленка.
2. інф. Разм. Тое, што і дзякуй (у 1 знач.). Мікола моцна паціснуў руку старому машыністу: — Дзякаваць табе. Краўчанка. Паляцелі б з калгаса і Ёсіп, і Макар сёння ж, прыйшлося б развітацца і з прысядзібнымі, але, дзякаваць, Глеб Іванавіч стрымаў напор. Дуброўскі.
•••
Дзякаваць богу — тое, што і дзякуй богу (гл. дзякуй).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шафёр, ‑а, м.
Вадзіцель аўтамабіля. [Паўтарак:] Таварышы аўтазаводцы! Шафёры нашай аўтабазы шлюць вам нізкі паклон і вялікае дзякуй за выдатную машыну. Крапіва.
[Фр. chauffeur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паскле́ць, ‑ее; ‑еем, ‑ееце, ‑еюць; зак.
Абл. Азябнуць, змерзнуць. [Пастух] трушком падбег да машыны. — Ай жа добра! Вот дзякуй вам! Ногі пасклелі. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ла́ска¹, -і, ДМ ла́сцы, ж.
1. Выражэнне любові, пяшчоты; цёплыя адносіны да каго-н.
Мацярынская л.
2. Ветлівасць, далікатнае абыходжанне, прыхільнасць, лагоднасць, спагада.
Выхавацелі інтэрната імкнуцца ахінуць ласкай і клопатам кожнае дзіця.
◊
Быць у ласцы (разм.) — карыстацца павагай, давер’ем.
Дзякуй за ласку — шчыра дзякую.
Зрабіць ласку — аказаць паслугу.
Калі ласка — ветлівы зварот, ветлівая просьба або пабуджэнне.
Увайсці (убіцца) у ласку (разм.) — набыць чыю-н. прыхільнасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Дзя́кі ’дзякуй’ (Нас.). Параўн. ст.-бел. дяка ’падзяка, удзячнасць’ (з XVI ст., Булыка, Запазыч.), укр. дя́ка ’падзяка’. Запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. dzięka, dzięki ’тс’ (с.-в.-ням. danc). Гл. Слаўскі, 1, 204; Фасмер, 1, 561.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзя́ка, ‑і, ДМ дзяцы, ж.
Разм. Падзяка. — От, дзякуй вам, Філіпавіч, — і гэтую дзяку, як вастрыё, кінула дзяўчына ў мяне. Наўроцкі. Дзякай сыт не будзеш. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адказырну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Прыкласці руку да казырка, аддаючы чэсць. [Дзяўчынка:] — Дзякуй, дзядзя міліцыянер... — Той пачуў, бо павярнуўся, адказырнуў, памахаў рукамі і пайшоў сабе далей. Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паджы́цца, ‑жывуся, ‑жывешся, ‑жывецца; ‑жывёмся, ‑жывяцеся; зак.
Разм. Разжыцца на што‑н., займець што‑н. Усяго паўнютка, хвала богу, — Збажынкі новай і мурогу.. — У нас сяголета — свяціся! — Так, дзякуй богу, паджыліся. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навалачы́цца, ‑лачуся, ‑лочышся, ‑лочыцца; зак.
Разм. Нахадзіцца, нацягацца, набадзяцца. Ходзіць аграном каля тых залітых вадою лагчын, ледзь ногі выцягвае з глейкай зямлі, стаміўся за дзень, навалачыўся. Бялевіч. [Амеля Жартун:] — Я, дзякуй богу, навалачыўся па свеце. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)