віншава́ць, ‑шую, ‑шуеш, ‑шуе; незак., каго.
Вітаць, славіць каго‑н. з выпадку радаснай падзеі, знамянальнай даты і пад. Віншаваць са святам. Віншаваць з перамогай. □ — Віншуем вас, Ахрэм Іванавіч, з днём нараджэння, — працягнуў яму руку калгасны брыгадзір. Кавалёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
э́ра, -ы, мн. э́ры, эр, ж.
1. Сістэма летазлічэння, якая вядзе свой пачатак ад пэўнага моманту.
Хрысціянская, або новая, наша, э. пачынаецца з даты нараджэння Ісуса Хрыста.
2. Вялікі гістарычны перыяд, які карэнным чынам адрозніваецца ад папярэдняга.
Э. касманаўтыкі.
3. Самы вялікі храналагічны падзел, значны этап у геалагічнай гісторыі Зямлі (спец.).
Палеазойская э.
Мезазойская э.
Кайназойская э.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сце́рціся, 1 і 2 ас. не ўжыв., сатрэ́цца; сцёрся, сце́рлася; зак.
1. Знікнуць ад выцірання, трэння або ўздзеяння якіх-н. знешніх прычын.
Надпіс на пліце сцёрся.
Лямка ад сумкі сцерлася.
2. перан. Прапасці, знікнуць.
Многія даты сцерліся ў памяці.
3. Ад доўгага ўжывання, трэння стаць тонкім, зменшыцца ў аб’ёме, атрымаць пашкоджанне.
Брусок сцёрся.
Манета сцерлася.
|| незак. сціра́цца, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пажо́ўкнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. пажоўк, ‑ла; зак.
Зрабіцца жоўтым, набыць жоўтае адценне (звычайна ад часу, пры завяданні і пад.). Лісты пажоўклі. □ Сярод лета лугі парыжэлі, пажоўклі кусты. Куляшоў. Пажоўкла на доміку дошка, Дзе срэбрам адбітыя даты. Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уго́дкі, ‑дак; адз. няма.
Уст. Гадавіна з дня смерці; адзначэнне гэтай даты. // Наогул урачыстасць, прысвечаная гадавіне якой‑н. падзеі. Добра і тое, што кніга А. Лойкі ўбачыла свет іменна сёлета, калі наша грамадскасць адзначае 75‑я ўгодкі з дня нараджэння Максіма Багдановіча. Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Віншаваць ’вітаць, славіць каго-небудзь з выпадку знамянальнай даты ці радаснай падзеі’ (БРС, КТС, Шпіл., Мал., Гарэц., Касп., Нас.), ст.-бел. виншовати ’жадаць’ (з XVI ст.). Укр. віншувати, вінчувати, польск. winszować ’віншаваць, выказваць пажаданні’, уст. ’жадаць што-небудзь каму-небудзь’; ’прасіць’. Бел. лексема запазычана з польск. winszować (< с.-в.-ням. wünschen) (Булыка, Запазыч., 64; Чартко, Дасл. (Гродна), 1967, 54; Карскі, Белорусы, 161).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
салю́т, -у, М -лю́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Ваенная форма прывітання або аддача пашаны каму-, чаму-н. ружэйнымі або артылерыйскімі залпамі, падняццем ці апусканнем сцяга і пад., а таксама стральба і феерверк з прычыны ўрачыстай даты, падзеі.
С. дваццаццю артылерыйскімі залпамі.
2. Прывітанне пры сустрэчы з кім-н.
Салют, сябры!
○
Піянерскі салют — прывітанне, якое выражаецца ў падняцці над галавой правай рукі.
|| прым. салю́тны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Арфагра́фія. Пад рускім уплывам гэта форма замацавана ў 1933 (Шакун, Гісторыя, 292). Да гэтага ў практыцы выкарыстоўваўся тэрмін у польскім афармленні: ортографія (Красней, Лекс. і грам., 19). У канцы XVI — пачатку XVII ст. ст.-бел. орѳографія (Зізаній). Недакладна КЭСРЯ, 302, аб французскім паходжанні рус. орфография ў XVIII ст. Фасмер (3, 154 без даты) указвае на грэчаскую крыніцу (ὀρθογραφία ’правільнае пісьмо’) пры ўздзеянні лацінскага націску.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перебра́ть сов.
1. в разн. знач. перабра́ць;
перебра́ть я́годы перабра́ць я́гады;
перебра́ть в па́мяти да́ты перабра́ць у па́мяці да́ты;
перебра́ть стру́ны перабра́ць стру́ны;
перебра́ть абза́ц типогр. перабра́ць абза́ц;
перебра́ть пять очко́в в игре́ перабра́ць пяць ачко́ў у гульні́;
перебра́ть мно́го де́нег перабра́ць шмат гро́шай;
2. (с целью ремонта) перабра́ць; (полы, печь) перакла́сці, пералажы́ць, мног. пераклада́ць, паперакла́дваць; (строение) разг. перасы́паць, мног. паперасыпа́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
свя́та, -а, М свя́це, мн. -ы, свят, н.
1. Урачысты дзень, які адзначаецца традыцыйна ў гонар або ў памяць якой-н. выдатнай падзеі, даты, асобы і інш.
С.
Перамогі.
С.
Нараджэння Хрыста.
С.
Новага года.
2. Выхадны, нерабочы дзень.
3. Урачыстасць з прычыны чаго-н.
Сямейнае с.
Спартыўнае с.
4. перан. Пачуццё радасці, асалоды, задавальнення, выкліканае чым-н. прыемным.
На сэрцы с.
◊
Будзе і на нашай вуліцы свята — спадзяванне на лепшае ў будучым, на здзяйсненне чаго-н.
|| прым. свято́чны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)