дзеяздо́льны, -ая, -ае.
1. Здольны да дзейнасці.
Д. арганізм.
2. Які мае права на ўчыненне дзеянняў юрыдычнага характару і які нясе адказнасць за свае ўчынкі (спец.).
Д. грамадзянін.
|| наз. дзеяздо́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грамадзя́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Жан. да грамадзянін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ду́дкі, выкл.
Разм. Служыць для адмаўлення чаго‑н., адказу ад чаго‑н. [Гарлахвацкі:] Дудкі, грамадзянін Зёлкін! Нідзе ты ад нас не схаваешся! Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падда́нства, ‑а, н.
Прыналежнасць грамадзянін да пэўнай дзяржавы, паняцце ўласцівае феадальнаму і буржуазнаму праву. // Уст. Падпарадкаванне каму‑н. Быць у поўным падданстве.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэнатураліза́цыя, ‑і, ж.
Выхад грамадзянін з падданства той ці іншай дзяржавы па ўласнаму жаданню або пазбаўленне яго гэтага падданства па рашэнню дзяржаўных органаў.
[Фр. dénaturalisation.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
суграмадзя́нін, ‑а; мн. ‑дзяне, ‑дзян; м.
Грамадзянін той жа дзяржавы (у адносінах да іншых грамадзян). // Жыхар або ўраджэнец адной мясцовасці з кім‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
касмапаліты́зм, ‑у, м.
Рэакцыйная буржуазная ідэалогія, якая, апіраючыся на фальшывы лозунг «чалавек — грамадзянін свету», прапагандуе адмаўленне ад нацыянальнага суверэнітэту, абыякавыя адносіны да радзімы і нацыянальнай культуры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спарта́нец, -нца, мн. -нцы, -нцаў, м.
1. Грамадзянін Спарты — дзяржавы ў Старажытнай Грэцыі, жыхары якой вызначаліся вынослівасцю, цярплівасцю, вялі суровы лад жыцця.
Лагер спартанцаў.
2. Чалавек, які задавольваецца самым неабходным, адмаўляецца ад раскошы, вядзе суровы лад жыцця.
|| ж. спарта́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.
|| прым. спарта́нскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Абыва́цель (БРС) < рус. обыватель. Нядаўняе і эфемернае запазычанне (Мартынаў, SlW, 69). Польскі ўплыў выключаны па семантычных прычынах. Польск. obywatel ’грамадзянін’ дало ст.-бел. обыватель (XVI ст.) — Крыўчык, Межресп. конф., 14.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спарта́нец, ‑нца, м.
1. Грамадзянін Спарты — дзяржавы ў Старажытнай Грэцыі, жыхары якой вызначаліся суровым спосабам жыцця, вынослівасцю і цярплівасцю.
2. перан. Чалавек, які адмаўляецца ад раскошы, вядзе суровы спосаб жыцця.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)