храпаві́к, ‑а, м.

Спец. Зубчасты механізм, які перадае вярчэнне толькі ў адным кірунку; храпавы механізм.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паўво́сь, ‑і, ж.

Спец. Вал, які перадае вярчэнне вядучым колам аўтамабіля або трактара. Задняя паўвось аўтамабіля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тэлу́рый, ‑я, м.

Прыбор, які наглядна паказвае рух Зямлі вакол Сонца і сутачнае вярчэнне Зямлі вакол сваёй восі.

[Ад лац. tellus, telluris — зямля.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

спірыты́зм, -у, м.

Містычная плынь, заснаваная на веры ў магчымасць непасрэдных зносін з душамі памёршых, а таксама самі зносіны пры дапамозе розных умоўных прыёмаў (вярчэнне сталоў, стукаў і пад.).

|| прым. спірыты́чны, -ая, -ае.

С. сеанс.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

враще́ние кручэ́нне, -ння ср.; варо́чанне, -ння ср.; вярчэ́нне, -ння ср.; см. враща́ть.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сінхро́нны, ‑ая, ‑ае.

1. Які вызначаецца сінхранізмам; адначасовы. Сінхроннае вярчэнне матораў. □ Прынцып сінхроннага, паралельнага раскрыцця псіхалогіі розных людзей ляжыць у аснове кампазіцыі апавядання. Адамовіч.

2. У тэхніцы — заснаваны на прымяненні прынцыпу сінхранізму. Сінхронны рухавік. Сінхронная кіназдымка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хаму́цік, ‑а, м.

1. Памянш. да хамут (у 1 знач.).

2. Спец. Злучальная дэталь кальцавой формы.

3. Спец. Заціскачка ў металарэзным станку, якая перадае вырабу вярчэнне ад патрона.

•••

Прыцэльны хамуцік — папярочная планка на рамцы вінтовачнага прыцэла.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

непрадукцы́йны, ‑ая, ‑ае.

1. Які трапіцца дарам, без карысці, не дае патрэбных вынікаў. Непрадукцыйныя расходы. Непрадукцыйная праца. □ Матор перастаў кашляць дымам, а колы спынілі дарэмнае і непрадукцыйнае вярчэнне. Нядзведскі.

2. Які не дае прыбытку, нерэнтабельны. Непрадукцыйная гаспадарка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адваро́тны, -ая, -ае.

1. Які накіраваны ў супрацьлеглы папярэдняму руху бок.

Адваротнае вярчэнне.

Кінуцца ў а. бок.

2. Які прыводзіць да зыходнага выніку.

А. хімічны працэс.

Адваротнае ператварэнне тавару ў грошы.

3. Супрацьлеглы.

Адыманне ёсць дзеянне, адваротнае складанню.

А. сэнс.

4. Супрацьлеглы вонкаваму, левы бок прадмета.

Распісацца на адваротным баку паштоўкі.

Доказ ад адваротнага (наз.).

◊

Адваротны бок медаля — другі, супрацьлеглы, ценявы, непажаданы, адмоўны бок якой-н. справы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Турбі́на ‘рухавік, які выкарыстоўвае рух вады, пары ці газу’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Вруб.), ‘вялікае кола ў вадзяным млыне’ (Скарбы₂). Праз рус. турби́на ці польск. turbina ‘вярчальны рухавік’ з франц. turbine ‘тс’ (Арол, 4, 118 — з ням. Turbine), якое штучна было ўтворана на аснове формы Р. скл. turbinis (SWO, 1980, 783; ЕСУМ, 5, 679) ад лац. turbō ‘вір, віхор, віхура, бура, вярчэнне’ ці turbineus ‘віхравы’, роднасных ст.-грэч. τύρβη ‘бязладдзе’, лац. turba ‘сумятня, натоўп’ (Чарных, 2, 272; Даза, 732).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)