Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прабудзі́ць, ‑буджу, ‑будзіш, ‑будзіць; зак.
1. каго-што. Прымусіць прачнуцца каго‑н. // перан. Выклікаць да актыўнай дзейнасці.
2. перан., што. Выклікаць, узбудзіць (пачуццё, паданне і пад.). [Дзядзька:] — Хвароба Ніны нібы прабудзіла ва мне, .. сабрала ў адно ўсю любоў да дзяцей. Брыль.
3. каго. Будзіць (у 1 знач.) некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прадрама́ць, ‑драмлю, ‑дрэмлеш, ‑дрэмле; зак.
Драмаць некаторы час. Каб нікога не будзіць, .. [Міхал] лёг у адрынцы, прадрамаў на канюшыне да ранку. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Турбушы́ць ‘тармасіць, тузаць’ (ТС). У выніку кантамінацыі лексем турбава́ць і трыбушы́ць ‘тармашыць, будзіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Праблюда́нне ’збераганне’ (Нас.), праблюдаць ’зберагаць’, прабягаць ’зберагчы’ (Нас.). Прэфіксальны дэрыват ад блюсць (гл. будзіць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вагава́ць 1 ’баранаваць’. Балтызм. Параўн. літ. vagóti ’баранаваць’, vagà ’баразна’ (Аткупшчыкоў, Лекс. балтызмы, 32).
Ваґава́ць 2 ’будзіць, падымаць са сну’ (зламоўн.) (Сцяц.). Гук ґ выбухны. Указанне на тое, што слова ўжываецца зламоўна, дазваляе меркаваць, што перад намі перанос значэння вагаваць ’з цяжкасцю ўзнімаць’ (< ваг ’рычаг’) > вагаваць ’падымаць са сну’ > ’будзіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
горн, ‑а, м.
Медны духавы музычны інструмент для падачы сігналаў. Горн пераліўны Дзяцей будзіць рана. Нядзведскі. Зноў горн наш іграе, На збор заклікае; Хутчэй на лінейку ідзём. Журба.
[Ням. Horn — рог.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узбудзі́ць, -уджу́, -у́дзіш, -у́дзіць; -у́джаны; зак.
1. гл. будзіць.
2. каго-што. Прывесці ва ўзбуджальны стан.
У. хворага.
У. нервы.
3. што. Выклікаць, абудзіць у кім-н. якія-н. пачуцці, думкі, стан.
У. рэўнасць.
У. апетыт.
У. цікаўнасць.
4. што. Паставіць, вынесці на абмеркаванне, вырашэнне.
У. крымінальную справу.
У. пытанне.
|| незак. узбуджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. узбуджэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тата́р ’татарын’: Устань мілы, татар едзіць, Татар едзіць — вайна будзіць (з нар. песні; ушац., Полымя, 2001, 3, 270). Гл. татарын.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пабу́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
Сігнал, які будзіць, па якому ўстаюць (у воінскіх часцях, лагерах і пад.). Іграць пабудку. □ Насустрач дню між ніў, лугоў Ляціць пабудкі кліч напеўны... Муравейка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)