прывы́кнуць, -ну, -неш, -не; прывы́к, -кла; -ні; зак.
1. да чаго і з інф. Набыць прывычку да чаго-н.
П. рана ўставаць.
2. да каго-чаго. Асвоіцца з кім-, чым-н.
П. да новых знаёмых.
|| незак. прывыка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. прывыка́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прывы́кнуць, прывыка́ць ’набыць прывычку; прывучыцца; асвоіцца’ (Бяльк., ТСБМ). Працягвае ст.-бел. привыкнути, привыкати, якое ад выкнути, гл. вы́кнуць (< прасл. *vyknǫti); сюды ж прывы́чка ’схільнасць, манера паводзін, звычай’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
осво́иться
1. (в незнакомой среде) асво́йтацца, прывы́кнуць (да чаго)
1. (приобрести навык) асво́іцца; налажы́цца (да чаго).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прижи́ться
1. прыжы́цца; (освоиться) асво́іцца; (привыкнуть) прывы́кнуць;
2. (о растениях) прыжы́ць, мног. папрыжыва́ць; (приняться) прыня́цца, мног. папрыма́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уцягну́цца, -ягну́ся, -я́гнешся, -я́гнецца; -ягні́ся; зак., у што.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прасунуцца ў вузкую адтуліну.
Нітка ўцягнулася ў іголку.
2. Прыняць удзел у чым-н., уключыцца ў што-н.
У. ў размову.
3. перан. Асвоіцца з чым-н., прывыкнуць, прызвычаіцца, прыахвоціцца да чаго-н.
У. ў работу.
У. ў гарэлку.
|| незак. уця́гвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ужы́цца, -ыву́ся, -ыве́шся, -ыве́цца; -ывёмся, -ывяце́ся, -ыву́цца; -ы́ўся, -ыла́ся; -ло́ся; зак.
1. з кім. Наладзіць згоднае жыццё з кім-н.
Не ўжыўся з суседзямі.
2. Прывыкнуць да жыцця дзе-н., у якіх-н. умовах.
Не ў. на чужыне.
3. у што. Унікшы, асвоіцца з чым-н.
У. ў ролю (пра акцёра). || незак. ужыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца. Як можа ў адным чалавеку ў. нянавісць і любоў? (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
звы́кнуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; пр. звыкся, ‑лася; зак., з кім-чым і без дап.
Прывыкнуць да каго‑, чаго‑н., асвоіцца з кім‑, чым‑н. Паступова я звыкся з думкай, што пісьменніцкая праца будзе асноўнай у маім жыцці. Крапіва. Не лёгка будзе эвакуіраваць Марыю: яна звыклася з калектывам, і з ёй усе тут звыкліся, палюбілі яе. Кулакоўскі. Атрымалі добрую кватэру, звыкліся, прыжыліся. Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ро́ля, -і, мн. -і, -яў, ж.
1. Мастацкі вобраз, створаны драматургам у п’есе, сцэнарыі, які ўвасабляецца ў сцэнічнай ігры акцёрам.
Увайсці ў ролю (таксама перан.: асвоіцца з якой-н. манерай паводзін).
Выйсці з ролі (таксама перан.: адступіць ад прынятай на сябе манеры).
Вытрымаць сваю ролю (перан.: не адступіць ад прынятай на сябе ролі, манеры).
У ролі каго-н. (таксама перан.: у якасці каго-н.).
Памяняцца ролямі (таксама перан.).
Ролі перамяніліся (таксама перан.: змяніліся ўзаемаадносіны людзей, суадносіны іх сіл).
2. Сукупнасць рэплік адной дзеючай асобы ў п’есе.
Перапісаць ролю.
3. Род, характар і ступень удзелу ў чым-н.
Р. асобы ў гісторыі.
◊
Іграць ролю — мець уплыў, значэнне.
Названы фактар іграе тут вялікую ролю.
|| прым. ро́левы, -ая, -ае (да 1 знач. ў некаторых спалучэннях і да 2 знач.; спец.).
Ролевая ігра (з размеркаваннем роляў паміж удзельнікамі).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уцягну́цца, уцягнуся, уцягнешся, уцягнецца; зак.
1. Прасунуцца ў вузкую адтуліну. Нітка ўцягнулася ў іголку.
2. Прыняць удзел у чым‑н. [Сымон] пакрысе ўцягнуўся ў гаворку і нарэшце сам пачаў гаварыць гладка і цікава. Чорны. Вера шмыгнула да сваіх кароў. Не хацелася ёй адказваць на кпіны, каб не ўцягнуцца ў пустую балбатню. Гаўрылкін.
3. перан. Паступова прывыкнуць, прызвычаіцца да чаго‑н.; асвоіцца з чым‑н. Уцягнуцца ў работу. □ [Павел Іванавіч:] — Канешне, на першых часах нялёгка будзе, але пачнеш вучыцца, уцягнешся, і ўсё стане на сваё месяца. Кулакоўскі. Часам.. бывае так, што от чалавек нясе ношку, і хоць яна нялёгкая, аднак уцягнецца і нясе. Сабаленка.
4. перан. Прыахвоціцца да чаго‑н. — Так уцягнуўся Анціп у гарэлку — рады няма, — казаў Архіп Архіпавіч. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уве́сці, увяду́, увядзе́ш, увядзе́, увядзём, уведзяце́, увяду́ць; увёў, увяла́, -ло́; увядзі́; уве́дзены; зак.
1. каго-што ў што. Прымусіць увайсці, прывесці куды-н.
У. войскі ў горад.
У. карову ў хлеў.
2. што ў што. Уліць, упусціць, умяшаць унутр чаго-н.
У. глюкозу.
3. каго-што ў што. Уключыць у што-н., зрабіць дзейным або ўжывальным.
У. ў бой новыя сілы.
У. канал у эксплуатацыю.
У. мяч у гульню.
4. каго (што) у што. Уцягнуць у што-н.; прычыніць каму-н. што-н.
У. ў выдаткі.
У. ў грэх.
5. каго (што) у што. Дапамагчы асвоіцца з чым-н., азнаёміць.
У. ў свае планы.
6. што. Устанавіць, пакласці пачатак чаму-н.
У. самаабслугоўванне.
У. надзвычайнае становішча.
|| незак. уво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.
|| наз. увядзе́нне, -я, н. і уво́д, -у, М -дзе, м. (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)