А́рмія. Рус. армия (з 1705; армея з 1704), укр. армія, польск. armia (з XVII ст.). Саднік-Айцэтмюлер, 1, 29. Вытворныя сведчаць аб аснове з ‑е‑: армейскі, армеец. Ст.-бел., ст.-укр. армея (Бярында), таму наўрад ці патрэбна лічыць зноў запазычаным у XIX ст., як Гіст. лекс., 245, ці нават XX ст., як Гіст. мовы, 2, 148, хаця, магчыма, рускі ўплыў у гэты час садзейнічаў замацаванню слова. Краўчук (ВЯ, 1968, 4, 122) прапануе для ўкраінскай, паводле Агіенка, Иноз. элем. 70 (які аб гэтым гаварыў для рускай мовы), польскае пасрэдніцтва. Паўтарак (Бел. лекс., 135) прапануе шлях: заходнееўрапейскія мовы > польская > руская > украінская і беларуская. Паводле Шанскага, 1, А, 145, рускае з нямецкай; Фасмер, 1, 87 — з нямецкай ці французскай, Брукнер (7) лічыць польскае з нямецкай. Беларуская і ўкраінская маглі быць, як і польская, пасрэднікамі для рускага слова, нельга выключыць украінскую мову як магчымую крыніцу пераходу е > і (Саднік-Айцэтмюлер, там жа).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вартавы́

1. прил. сторожево́й;

о́е су́дна — сторожево́е су́дно;

в. ка́тар — сторожеви́к;

2. в знач. сущ. часово́й; карау́льный;

зме́на ~вы́х — сме́на часовы́х;

3. в знач. сущ. страж;

а́рмія — ве́рны в. Радзі́мыа́рмия — ве́рный страж Ро́дины;

ы́я агні́ — сторожевы́е огни́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ко́нный

1. прил. ко́нны;

ко́нный двор ко́нны двор;

ко́нная а́рмия ко́нная а́рмія;

ко́нная артилле́рия ко́нная артыле́рыя;

ко́нная тя́га ко́нная ця́га;

ко́нный приво́д ко́нны прыво́д (мане́ж);

ко́нный заво́д ко́нны заво́д;

ко́нный спорт ко́нны спорт;

2. сущ. ко́нны, -ннага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разлажы́цца I сов., в разн. знач. разложи́ться;

ы́ўся са сваі́мі рэ́чамі па ўсёй ха́це — разложи́лся со свои́ми веща́ми по всему́ до́му;

пахо́дны ло́жак лёгка ~жы́ўся — похо́дная крова́ть легко́ разложи́лась

разлажы́цца II сов. (дезорганизоваться) разложи́ться;

а́рмія во́рага ~жы́ласяа́рмия врага́ разложи́лась

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

де́йствующий

1. прич. які́ (што) дзе́йнічае; які́ (што) уздзе́йнічае; які́ (што) працу́е; які́ (што) ро́біць; які́ (што) слу́жыць; см. де́йствовать;

2. прил., в разн. знач. дзе́ючы; дзе́йны;

де́йствующее законода́тельство дзе́ючае заканада́ўства;

де́йствующая а́рмия дзе́ючая а́рмія;

де́йствующие ли́ца дзе́ючыя (дзе́йныя) асо́бы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сове́тский в разн. знач. саве́цкі;

сове́тская власть саве́цкая ўла́да;

сове́тское госуда́рство саве́цкая дзяржа́ва;

сове́тский наро́д саве́цкі наро́д;

сове́тский о́браз жи́зни саве́цкі лад жыцця́;

сове́тский челове́к саве́цкі чалаве́к;

Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик ист. Саю́з Саве́цкіх Сацыялісты́чных Рэспу́блік;

Сове́тская А́рмия ист. Саве́цкая А́рмія.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

си́льный

1. мо́цны; (физически) ду́жы, здаро́вы;

си́льный уда́р мо́цны ўдар;

си́льные ру́ки ду́жыя (мо́цныя) ру́кі;

си́льная ло́шадь ду́жы (здаро́вы) конь;

2. (могущественный, мощный) мо́цны, магу́тны;

си́льное госуда́рство мо́цная (магу́тная) дзяржа́ва;

си́льная а́рмия мо́цная (магу́тная) а́рмія;

си́льный мото́р магу́тны мато́р;

3. (убедительный, основательный, важный) мо́цны, ва́жкі, грунто́ўны;

си́льные до́воды мо́цныя (ва́жкія, грунто́ўныя) до́вады;

4. (большой по количеству, величине, степени) мо́цны;

си́льный ве́тер мо́цны ве́цер;

си́льная за́суха мо́цная за́суха;

си́льная боль мо́цны боль;

5. (талантливый) мо́цны; (сведущий — ещё)о́бра) дасве́дчаны (у чым);

си́льный писа́тель мо́цны пісьме́ннік;

он силён в матема́тике ён мо́цны ў матэма́тыцы, ён до́бра дасве́дчаны ў матэма́тыцы, ён до́бра ве́дае матэма́тыку.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чырво́ны

1. в разн. знач. кра́сный; (о цвете — ещё) а́лый, багро́вый, багря́ный; рдя́ный;

~ныя прамяні́ спе́ктра — кра́сные лучи́ спе́ктра;

ч. за́хад — кра́сный (а́лый, багря́ный, багро́вый, рдя́ный) зака́т;

~нае во́йска — кра́сное во́йско;

2. в знач. сущ. кра́сный;

го́рад заня́ты ~нымі — го́род за́нят кра́сными;

Чырво́ная А́рміяист. Кра́сная А́рмия;

Чырво́ны Флотист. Кра́сный Флот;

Чырво́ная гва́рдыяист. Кра́сная гва́рдия;

ч. куто́к — кра́сный уголо́к;

~ныя крывяны́я ша́рыкі — кра́сные кровяны́е ша́рики;

~нае дрэ́ва — кра́сное де́рево;

ч. жалязня́к — кра́сный железня́к;

ч. пе́рац — кра́сный пе́рец;

ч. напа́лфиз., тех. кра́сное кале́ние;

ч. лес — кра́сный лес;

~ная до́шка — кра́сная доска́;

ч. радо́к — кра́сная строка́;

~ная лі́ніяархит. кра́сная ли́ния;

прахо́дзіць ~най ні́ткай — проходи́ть кра́сной ни́тью;

пусці́ць ~нага пе́ўня — пусти́ть кра́сного петуха́;

Чырво́ная Ша́пачкафольк. Кра́сная Ша́почка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кра́сный

1. чырво́ны;

кра́сная кра́ска чырво́ная фа́рба;

кра́сное зна́мя чырво́ны сцяг;

Кра́сная А́рмия Чырво́ная А́рмія;

Кра́сная пло́щадь Кра́сная пло́шча;

кра́сный уголо́к чырво́ны куто́к;

кра́сный обо́з чырво́ны або́з;

Кра́сный Флот Чырво́ны Флот;

О́бщество Кра́сного Креста́ и Кра́сного Полуме́сяца Тавары́ства Чырво́нага Кры́жа і Чырво́нага Паўме́сяца;

кра́сное де́рево чырво́нае дрэ́ва;

кра́сный гриб асаві́к, падасі́навік;

кра́сный железня́к чырво́ны жалязня́к;

кра́сный пе́рец чырво́ны пе́рац;

кра́сный фо́сфор хим. чырво́ны фо́сфар;

кра́сная медь хим. чырво́ная медзь;

кра́сное вино́ чырво́нае віно́;

кра́сное кале́ние физ., техн. чырво́ны напа́л;

кра́сная ли́ния архит. чырво́ная лі́нія;

кра́сный лес хваёвы лес;

кра́сная строка́ но́вы радо́к;

кра́сный това́р уст. карту́на;

2. (красивый) прыго́жы;

кра́сная де́вица фольк. прыго́жая дзяўчы́на (краса́-дзе́ўчына);

3. (ценный) кашто́ўны;

кра́сная ры́ба кашто́ўная ры́ба;

кра́сная дичь охот. кашто́ўная дзічы́на;

кра́сный зверь кашто́ўны звер;

4. нар.-поэт. (светлый) све́тлы; (ясный) я́сны; (погожий) паго́дны;

кра́сное со́лнышко я́снае со́нейка;

ле́то кра́сное ле́та я́снае;

кра́сные дни паго́дныя (я́сныя) дні;

5. сущ. чырво́ны, -нага м.;

го́род за́нят кра́сными го́рад заня́ты чырво́нымі;

для кра́сного словца́ для прыго́жага (тра́пнага) сло́ва (сло́ўца);

кра́сная цена́ найбо́льшая цана́;

пусти́ть кра́сного петуха́ пусці́ць чырво́нага пе́ўня;

проходи́ть кра́сной ни́тью прахо́дзіць чырво́най ні́ткай;

долг платежо́м кра́сен посл. што ві́нен, адда́ць паві́нен;

на миру́ и смерть красна́ посл. на лю́дзях і паме́рці не стра́шна;

кра́сный у́гол пачэ́сны кут, по́куць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)