подпуша́ть несов., портн. (мехом) апуша́ць, аблямо́ўваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
і́ршыць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць; незак., што.
Закладваць у шво ірху. // Аблямоўваць, абшываць край чаго‑н. ірхай. Іршыць кажух.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ірхава́ць
‘закладваць у шво ірху; аблямоўваць, абшываць край чаго-небудзь ірхой’
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ірху́ю |
ірху́ем |
| 2-я ас. |
ірху́еш |
ірху́еце |
| 3-я ас. |
ірху́е |
ірху́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ірхава́ў |
ірхава́лі |
| ж. |
ірхава́ла |
| н. |
ірхава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ірху́й |
ірху́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
ірху́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
окаймля́ть несов.
1. (обшивать каймой) разг. аблямо́ўваць;
окаймля́ть плато́к аблямо́ўваць ху́стку;
2. (окружать) акружа́ць; (обводить) абво́дзіць;
дере́вья окаймля́ют о́зеро дрэ́вы акружа́юць во́зера.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аблямо́ўка, ‑і, ДМ ‑ўцы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. аблямоўваць — аблямаваць.
2. Матэрыял, якім аблямоўваюць; тое, што палосай акружае па краях другі прадмет. Рукавы з аксамітнай аблямоўкай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лямава́ць ’аблямоўваць, акружаць, абводзіць, падшываць’ (Нас.). З польск. lamować ’тс’, якое ад lama ’аблямоўка, абшыўка’ < франц. lame ’бляшка, паясок, пласцінка з золата, срэбра, якія ўжываліся пры вышыванні’ (Слаўскі, 4, 36 і 40).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кайма́ ’паласа’ (ТСБМ): «…вузкая кайма маладога асінніку…» Значэнне яўна другаснае, аднак цяжка вытлумачыць, што тут — русізм або мясцовы перанос ад кайма ’шляк, край’ (Бяльк.). Геаграфія не вельмі паказальная, аднак дазваляе думаць пра запазычанне з рус. літар. мовы. У рус. адзначаецца з XVI ст., запазычана з цюрк. моў (параўн. тур. kajma ’строчка, вышыўка, шляк’). Цюрк. слова ўтворана ад дзеяслоўнай асновы kaj‑, kajmak ’аблямоўваць’, гл. Бернекер, 1, 469.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
обшива́ть несов.
1. (кругом) абшыва́ць; (по краям) аблямо́ўваць;
2. плот., техн. абшыва́ць, абшалёўваць; (обивать) абіва́ць;
3. (шить для всех) разг. абшыва́ць; см. обши́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
выкла́дывать несов.
1. (вынимать откуда-л.) выклада́ць, выкла́дваць;
2. (покрывать поверхность чем-л.) выклада́ць, выкла́дваць; вымо́шчваць; (кругом) абклада́ць, абкла́дваць;
3. (отделывать обшивкой) аблямо́ўваць, абшыва́ць;
4. (сооружать из камня, кирпича) склада́ць, скла́дваць;
5. перен. (высказывать) разг. выклада́ць, выкла́дваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
І́рха ’вузенькая палоска скуры або аўчыны, якая закладваецца ў шво кажуха, рукавіцы і інш.’, ’тасёмка або вузкая палоска аўчыны, якой абшываюць край адзення або абутку для ўпрыгожання; аблямоўка’ (ТСБМ, Бяльк., Шат., Сцяшк. МГ, Янк. I; брэсц., Янк. Мат., 124; Сл. паўн.-зах., Мядзв., Грыг.), ірха́ (Мат. Гродз.), ірша́ (Касп.), іршы́ць ’закладваць у шво ірху; аблямоўваць, абшываць край чаго-н. ірхой’ (ТСБМ, Нас.). Ст.-бел. ирха, ерха ’двухбаковая замша’ (1582 г.) запазычана са ст.-польск. ircha, jercha (Булыка, Лекс. запазыч., 106). З польск. таксама рус. дыял. и́рха, и́рга ’вырабленая скура’, ’аблямоўка футрам’, укр. дыял. ирха ’вырабленая скура’. Польск. ircha ’гатунак замшы, мякка вырабленая скура’, в.-луж. jěrcha, чэш. jircha, славац. ircha ’тс’, славен. írh, irha ’гатунак скуры’, irhovȋna ’замша, аленевая скура’, серб.-харв. ѝра ’вырабленая авечая скура’ ўзыходзяць да с.-в.-ням. irch, erch, ст.-в.-ням. irach ’белая дубленая скура’ ад лац. hircus ’казёл’. Гл. Праабражэнскі, 1, 273–274; Фасмер, 2, 139; Брукнер, 193; Слаўскі, 1, 465; Махэк₂, 227; Скок, 1, 728; Безлай, 1, 212.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)