◎ Па́сыр ’драўляны валікі штангенцыркуль, якім вымяраюць таўшчыню ствала’ (Інстр. III; чач., Мат. Гом.) — скарочаная форма тэхнічнага тэрмін^ пасамётра, ці пасімётра ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адця́гнены ’абстрактны’ (БРС). Тэрмін уведзены М. Байковым (гл. Гіст. мовы, 2, 217). Да цягнуць, калька з лац. abstractus. Параўн. лац. abstrahere ’адцягваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ме́сячка, ме́сечка ’гатунак бульбы’, ’радыска’ (Мат. Гом., Ян.; лельч., Жыв. сл.). Да ме́сячны < месяц 1 (гл.): гэтыя культуры вырастаюць у месячны тэрмін.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́лежацца, ‑жуся, ‑жышся, ‑жыцца; зак.
1. Аднавіць свае сілы ляжаннем, добра адпачыць. Вылежацца пасля хваробы. // Наляжацца ўдосталь. Вылежацца ў пасцелі.
2. Набыць патрэбныя якасці, праляжаўшы пэўны тэрмін у адпаведныя ўмовах. Паліна Нікандраўна пайшла з раніцы правяраць, ці вылежаўся лён, можа час падымаць. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ава́нс. Новае запазычанне з рускай мовы (як тэрмін). У рускай мове ў пачатку XIX ст. з французский avance (avancer), Шанскі, 1, А, 24.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ад’е́здзіць сов., в разн. знач. отъе́здить;
а. свой тэ́рмін — отъе́здить свой срок;
машы́на ~дзіла каля́ ста ты́сяч кіламе́траў — маши́на отъе́здила о́коло ста ты́сяч киломе́тров
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
затрыма́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак.
1. Спыніцца, запаволіць ці спыніць свой рух.
З. ля ўвахода.
2. Застацца дзе-н. на які-н. час, пабыць дзе-н. даўжэй, чым трэба або можна.
Там ён затрымаўся з-за хваробы.
З. ў дарозе.
3. Запазніцца, не зрабіць чаго-н. у тэрмін.
З. з адказам.
|| незак. затры́млівацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. затры́мка, -і, ДМ -мцы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ізго́й, -я, мн. -і, -яў, м.
1. Старажытнарускі сацыяльны тэрмін, якім абазначалі чалавека, што страціў сувязь са сваёй сацыяльнай групай, напр., прыгонны селянін, які выкупіўся на волю, купец, які збяднеў, згалеў.
2. перан. Чалавек, якога ігнаруюць або праследуюць, які страціў сваё становішча ў грамадстве, адшчапенец.
Праз сваю фанабэрыстасць хлопец хутка зрабіўся сапраўдным ізгоем сярод моладзі.
|| прым. ізго́йскі, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адслужы́ць, -лужу́, -лу́жыш, -лу́жыць; -лу́жаны; зак.
1. Прабыць на службе, папрацаваць нейкі час.
А. дваццаць гадоў у лясніцтве.
2. Адбыць тэрмін вайсковай службы; скончыць служыць.
А. два гады ў арміі.
3. Службай адплаціць, адрабіць за што-н.
А. за шкоду.
4. Зрабіцца непрыгодным, перастаць адпавядаць свайму прызначэнню.
5. Адправіць набажэнства.
А. імшу.
|| незак. адслу́жваць, -аю, -аеш, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
іпаста́сь, ‑і, ж.
1. Царкоўны тэрмін для абазначэння адной з асоб хрысціянскай тройцы.
2. перан. Тое, што блізка, цесна далучаецца да каго‑, чаго‑н. іншага. У Таўлая не было дзвюх іпастасей. Сапраўдны паэт не можа не быць рэвалюцыянерам, калі яго народ змагаецца за вызваленне. Лужанін.
[Ад грэч. hypostasis — асоба, сутнасць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)