прырубе́жны, ‑ая, ‑ае.
Які знаходзіцца каля рубяжа; прыгранічны. Прырубежная паласа. Прырубежныя землі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Асе́ліца ’наваколле; луг, поле, гароды каля вёскі’, осэлиця ’выкапаны на мяжы дзірван’ (пруж., Выг. дыс.), асёлак ’тс’ (Шат.). Польск. дыял. osielica ’луг каля сядзібы’, з беларускай. Карскі (1, 334) адзначае оселица ў помніку 1532, Булахаў, Працы IM, 7, 141, оселичный — у Мінскіх актах 1582–1590. Чачот справядліва лічыў слова беларускім ідыяматычным. Карскі (2–3, 33) выдзяляў марфемы о‑сел‑и‑ца. Шлях утварэння прэфіксальна-суфіксальны ад кораня сел‑ (гл. сяло), тая ж мадэль, што аколіца: ’месца каля (о‑) сялібы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пакупні́к, ‑а, м.
Той, хто купляе каго‑, што‑н. Дзве дзяўчыны спрытна завіхаліся за прылаўкам: абслугоўваючы пакупнікоў, адважвалі хлеб, прымалі грошы. Лынькоў. Каля аднае крамы стукаюць у патэльні, каля другой звоняць косамі, — пакупнікоў заклікаюць. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Кро́шлі ’лесвіца каля сцяны над кармушкай’ (Касп.). Магчыма, да *кроплі (ад крочыць), гл. крок.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
е́льнік, -ку собир., м., в разн. знач. е́льник;
каля́ ракі́ рос е. — во́зле реки́ рос е́льник;
даро́га ўсла́на ~кам — доро́га у́стлана е́льником
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Паўз, поўз, пыўз ’па’, ’уздоўж’, ’непадалёку’, ’каля’, ’міма’, ’праз’, ’вакол’ (ТСБМ, Кар., Шат., Гарэц., Мал., Чуд.; чэрв., ДАБМ, к. 221; пух., раг., чэрв., бярэз., Сл. ПЗБ), по̂з ’побач, міма, каля’ (Нікан.). Укр. повз ’міма’, рус. у прысл. поз‑доль, поз‑дол, повздоль ’уздоўж, паралельна’. Да па‑ (< прасл. po‑) і vz, — апошняе з прасл. ъz, да якога пазней далучылася v‑ як вынік зіяння (Мее, MSL, 20, 111; Гуер, Sb. filolog., 7, 23). Слав. vьz адпавядаюць літ. už‑, лат. uz‑ (ESSJ SG, 1, 276–281). Сюды ж паўзбоч, поўзбоч ’каля, уздоўж’ (ТС), ’у баку, каля’ (іўеў., Сцяшк. Сл.), а таксама паўзбо́чча ’месца на схіле канавы, узгорка’ (Яшк.) і поўзверх ’па-над, блізка пад верхам’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыту́льна,
1. Прысл. да прытульны.
2. безас. у знач. вык. Утульна, прыемна. У хаце каля акна было прытульна, ціха і весела. Чорны. Каля роднай мамкі Селі мы ў радок. Нам прытульна, добра, Цёплы наш куток. Журба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
амбара́с, ‑у, м.
Уст. Клопаты, турботы, непакой. Колькі амбарасу Каля гэтай справы! Крапіва.
[Фр. embarras.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калязямны́, ‑ая, ‑ое.
Які размяшчаецца, знаходзіцца каля Зямлі або вакол Зямлі. Калязямная арбіта.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надхво́сце, ‑я, н.
Частка апярэння ў птушак, якая знаходзіцца на спіне каля хваста.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)