вуглавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае форму вугла, сагнуты пад вуглом. Вуглавое злучэнне. Вуглавое жалеза.
2. Які стаіць на вуглу, на перакрыжаванні вуліц. Вуглавы дом.
3. Спец. Які мае адносіны да вымярэння вуглоў. Вуглавы градус. Вуглавое адхіленне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падвалачы́, ‑лаку, ‑лачэш, ‑лача; ‑лачом, ‑лачаце, ‑лакуць; пр. падвалок, ‑лакла, ‑лакло; заг. падвалачы; зак., каго-што.
Разм. Падцягнуць волакам. Падвалачы мех з бульбай. □ Падзякавалі мы начальніку, пайшлі, падвалаклі пару доўгіх дошак, каб было што пакласці на жалеза. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мета́л, ‑у, м.
Хімічна простае рэчыва або сплаў, якім уласцівы бляск, коўкасць, добрая праводнасць цеплыні і электрычнасці. Лёгкія металы. □ Халаднаваты метал быў пакрыты васковай плёнкай тавоту. Паслядовіч. Метал, здавалася, сам знаходзіў літнік, каб папасці і забегчы ў форму. Скрыган. // Пра гукі, голас, якія нагадваюць металічны звон. Смелы, магутны, з металу скованы голас аэраплана залятае ў дзедаву хату. Колас.
•••
Высакародныя металы — золата, серабро, плаціна.
Каляровыя металы — усе металы і іх сплавы, акрамя жалеза і яго сплаваў.
Невысакародныя металы — металы, якія акісляюцца, ржавеюць.
Цяжкія металы — металы з удзельнай вагой звыш 5 грамаў.
Чорныя металы — чыгун, жалеза, сталь.
[Грэч. metallon.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тачы́ла, ‑а, н.
Тачыльны камень, а таксама станок для навострывання рэжучых інструментаў. Тачыла, як велізарны круглы пірог, тырчала паміж дзвюх прыбітых да станка дошак. Броўка. У саўгаснай кузні малады хлопец налягаў на тачыла. Стары прыціскаў да каменя ржавае жалеза. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ліставы́ I
1. листово́й;
л. тыту́нь — листово́й таба́к;
2. (покрытый листвой) ли́ственный;
л. лес — ли́ственный лес
ліставы́ II листово́й;
~во́е жале́за — листово́е желе́зо
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кава́ць несов., в разн. знач. кова́ть;
к. ко́лы — кова́ть колёса;
к. каня́ — кова́ть ло́шадь;
◊ куй жале́за, паку́ль гара́чае — посл. куй желе́зо, пока́ горячо́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
распалі́цца сов.
1. раскали́ться;
жале́за ~лі́лася — желе́зо раскали́лось;
2. перен. (прийти в сильное возбуждение) распали́ться;
р. гне́вам — распали́ться гне́вом;
◊ атмасфе́ра ~лі́лася — атмосфе́ра накали́лась
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
переде́лII м. (переработка, переплавка) мет. перапрацо́ўка, -кі ж., перапла́ўка, -кі ж.;
переде́л чугуна́ в сталь и желе́зо перапла́ўка чыгуну́ ў сталь і жале́за.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ржа́ва ’гразкае, іржавае балота з вокісам жалеза ў вадзе; балота з жалезнай рудой’ (віц., слаўг., Яшк.). Утворана пры дапамозе суф. *‑а ад прасл. прыметніка *rъdja‑v‑ъ ’іржавы’ (Махэк₂, 513), як і іншае з гэтай асновы: ржа́вінь, аржа́вінь, ржа́ві́нне, іржа́вінне, аржа́ві́нне, ржа́ўка, іржа́ўка, аржа́ўка, ржа́ўчына, іржа́ўчына, аржа́ўчына ’рудая вада на балоце’ (ЛА, 2), ржа́вец, рыжа́вец, ржа́віна ’тс’ (Яшк.; в.-дзв., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
праката́ць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Спец. Падвергнуць пракатцы. Пракатаць жалеза.
праката́ць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Тое, што і пракаціць (у 2 знач.). — Дзядзечка Пракатайце! — чуюцца праз шум матора воклічы дзяцей. Гамолка.
2. Катаць каго‑н. некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)