з’е́длівасць, ‑і, ж.
Уласцівасць з’едлівага. — А ты не ведаеш Сабакевіча? — пачуў .. [Жылінскі] голас Рудчанкі і не мог зразумець адразу, чаго ў ім было больш — злосці ці з’едлівасці. Сіўцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбазы́раць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Абл. Распусціцца, разленавацца. — Майго [сына] трэба было адразу ізаляваць ад такога ўплыву і асяроддзя... Косця ж, гледзячы на гэтага стылягу, сам разбазыраў. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмаццё, ‑я, н., зб.
Тое, што і шмоцце. Я падстаўляю зэдлік і лезу на печ, з якой патыхае сырой аўчынай, разграбаю нейкае шмаццё і адразу засынаю. Ус.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эспаньёлка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Кароткая і вузкая клінападобная бародка. Загаварыў [Р. Р. Шырма] ў віслыя вусы і сівую эспаньёлку рэчы, якія адразу зачаравалі нас. Караткевіч.
[Ад фр. espagnol — іспанскі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шту́ка, -і, ДМ -ўцы, мн. -і, штук, ж.
1. чаго. Цэлы, некрануты, непачаты яшчэ прадмет, выраб (звычайна пра рулон тканіны).
Ш. сукна, палатна.
2. Асобны прадмет з шэрага аднародных.
Некалькі штук яблыкаў.
3. Наогул пра рэч, прадмет, якую-н. з’яву ці чалавека (разм., жарт. або неадабр.).
Набыты вопыт — гэта добрая ш.
Адразу відаць, што ён за ш.
4. перан. Незвычайны ўчынак, выхадка, выдумка (разм.).
Кінь свае каварныя штукі!
Вось дык ш.!
|| памянш. шту́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
На́лаб ’да дна’ (круп., Полымя, 1980, 8, 254), ’набгом, адразу, у адзін прыём’ (навагр., Нар. сл.; Юрч. Фраз.), на́лба ’нагнуўшы вядро, збанок (піць)’ (пухав., Бел. дыял.; Сцяшк. Сл.), налбом ’нагбом’ (Сл. ПЗБ), рус. на́лоб выпить ’выпіць да дна, поўнасцю, закінуўшы пры гэтым галаву’ (Даль), налобо́к ’поўнасцю, да канца (выпіць)’ (СРНГ). Тлумачэнне Даля дае кірунак этымалагізацыі — да лоб (нагнуўшы пасудзіну на лоб) у выніку сцяжэння — налаб, або на лба > на́лба.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
неадкла́дны, ‑ая, ‑ае.
Які нельга адкласці; тэрміновы. Шаманскі пераканаўся, што першай і неадкладнай задачай з’яўляецца ўмацаванне дысцыпліны, павышэнне працоўнай актыўнасці. Дуброўскі. // Які ажыццяўляецца без затрымкі, адразу. Неадкладная дапамога.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
парука́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Абл. Павітацца (развітацца) за рукі. Старыя парукаліся і адразу ж завялі размову. М. Ткачоў. На станцыі Мікола і Вадзім парукаліся і разышліся. Гаўрылкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паступо́вы, ‑ая, ‑ае.
Які адбываецца паслядоўна, без рэзкіх змен, не адразу. Не паступовае абядненне, а катастрофа ўпала на Гальвасавы галовы: у дваццатым годзе настаў момант кінуць усё. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прадузя́тасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць прадузятага. Прадузятасць думкі.
2. Прадузятыя адносіны да каго‑н. Каб не мая прадузятасць, я мог бы адразу сказаць, што яна — рэдкая прыгажуня. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)