Сусі́м ’зусім’ (Нас., Гарэц., Бяльк., Растарг.; ашм., Стан.; сен., Рам. 3), сусём ’тс’ (маладз., Гіл.). Варыянтная форма да зусім (гл.), параўн. свабодныя спалучэнні ст.-бел. со всимь, зо всимъ (< съ всимъ), дзе выступае Тв. скл. ад займ. вьсь ’увесь’ (Карскі 2-3, 216; Шуба, Прыслоўе, 149). Паводле Насовіча, “о и в обращены в у” (Нас., 624).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
азо́ранасць, ‑і, ж.
Уласцівасць і стан азоранага. Мяккая задуменнасць і ўнутраная душэўная азоранасць яго [Куляшова] верша, увесь час суправаджаюцца моцнымі, цвёрдымі, мужнымі інтанацыямі і рытмамі. Перкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падрахава́ць, ‑рахую, ‑рахуеш, ‑рахуе; зак., што.
Разм. Палічыўшы, зрабіць падрахунак; падсумаваць. Прайшлі спачатку [юныя натуралісты] праз увесь край, дзе рос ядловец, падрахавалі прыблізна колькасць лепшых кустоў. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пералу́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., што.
1. Ачысціць ад шалупіння, лузгі ўсё, многае. Пералушчыць увесь гарох.
2. Разгрызаючы шалупінне, з’есці ўсё, многае. Пералушчыць усе гарбузікі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пралепята́ць, ‑лепячу, ‑ляпечаш, ‑ляпеча; зак., што і без дап.
Сказаць што‑н. ціха або неразборліва, невыразна. — Д-дзядзька Сцяпан, — заікаючыся, увесь пабялелы, пралепятаў Косцік. Ляўданскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скрэ́сліць, ‑лю, ‑літ, ‑ліць; зак., што.
Разм.
1. Пакрыць рознымі штрыхамі, закрэсліць у многіх месцах. Скрэсліць увесь ліст паперы.
2. Унесці многа паправак. Скрэсліць рукапіс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ссіні́ць сов., разг., в разн. знач. иссини́ть;
с. усю́ сі́ньку — иссини́ть всю си́ньку;
с. уве́сь стол — иссини́ть весь стол
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
закамяне́лы, ‑ая, ‑ае.
1. Зацвярдзелы, цвёрды, як камень. Закамянелая зямля. Закамянелая смала.
2. перан. Знямелы, застылы. Закамянелы твар. □ [Косцік] стаяў, не кратаючыся з месца, увесь закамянелы. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саструга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Стругаючы, зняць, счысціць, зрэзаць верхні слой чаго‑н. Састругаць кару.
2. Счышчаючы, абрэзаць больш чым патрэбна. Састругаць увесь бурак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Саво́сы: в савосы ’дамоў, да хаты’ (Нас.). На думку Насовіча (571) гэта скажонае рус. восвоя́си, што выклікае сумненні з фанетычнага боку. Лепей тут бачыць уплыў літ. sãvas ’свой’ або ўтварэнне ад таго ж літоўскага слова з суф. ‑ос (як дзівосы). Аб гэтым суф. гл. Карскі 2-3, 31. Цвяткоў (Запіскі, 2, 51) прыводзіць у якасці паралелі серб. сав ’увесь’ і падтрымлівае этымалогію Насовіча.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)