развярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак., што.
1. Разваліць, раскідаць, разбурыць.
Р. старую будыніну.
Р. бульдозерам зямлю.
Выбухам развярнула (безас.) зямлю.
2. Раскруціўшы, зрабіць, пашырыць (дзірку, адтуліну і пад.).
Р. дзірку.
3. Павярнуўшы, змяніць становішча прадмета, напрамак яго руху.
Р. машыну.
4. Размясціць у шырыню па лініі фронту (спец.).
Р. войска.
Р. строй.
|| незак. разваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. разваро́чванне, -я, н. і разваро́т, -у, М -ро́це, м. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шко́ла, -ы, мн. -ы, школ, ж.
1. Навучальная ўстанова (пераважна пра пачатковую або сярэднюю).
Хадзіць у школу.
Будынак школы.
Вясковая ш.
Рамесная ш.
Ш. інтэрнат.
Вышэйшая ш. (пра вышэйшыя навучальныя ўстановы).
2. перан. Вывучка, дасягнуты ў чым-н. вопыт, а таксама тое, што дае такую вывучку, вопыт.
Ш. жыцця.
Прайсці армейскую школу.
3. Напрамак у галіне навукі, майстэрства і пад.
Жыновічаўская ш. цымбалістаў.
Стварыць сваю школу ў навуцы.
|| прым. шко́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
выгіна́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Незак. да выгнуцца.
2. Згінацца то ў адзін, то ў другі бок, прымаць звілісты напрамак. К[у]рчылася, выгіналася шэра-цёмная гадзюка. Грамовіч. То цераз алешнік, то праз дубнякі, То борам, нібыта жалезная змейка, Паўзе, выгінаецца вузкакалейка. Зарыцкі.
3. Зал. да выгінаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
норд, ‑у, М нордзе, м.
Спец.
1. Поўнач, паўночны напрамак.
2. Паўночны вецер. Калісьці я служыў на Каспіі. Мора гэтае вельмі зменлівае. То дзьме «марана» — вецер з поўдня, гонячы невысокія пеністыя хвалі, то раптам пачынае лютаваць шалёны «норд» і так расхвалюе мора, што яно ўскаламуціцца аж да дна. Хомчанка.
[Гал. noord.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
натуралі́зм, ‑у, м.
1. У філасофіі — тэорыя, адпаведна якой прырода выступае як адзіны, універсальны прынцып тлумачэння існага.
2. Напрамак у літаратуры і мастацтве, які характарызуецца імкненнем да знешне дакладнага капіравання рэчаіснасці без мастацкіх абагульненняў, ідэйнай ацэнкі таго, што адлюстроўваецца.
3. Першапачатковая назва рэалістычнага напрамку ў рускай літаратуры; натуральная школа.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гон, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. гнаць і гнацца.
2. Праследаванне звера на паляванні. Напрамак гону. □ Гэта былі кудлатыя мясцовыя аўчар[кі], лютыя, але няздатныя для гону. Самуйлёнак.
3. Спец. Паводзіны звера ў час шлюбнага перыяду. Перыяд гону лася.
•••
Бабровыя гоны (уст.) — месца, дзе вадзіліся і лавіліся бабры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
з’арыентава́цца, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; зак.
1. Вызначыць па якіх‑н. арыенцірах сваё месца знаходжання або напрамак руху. Паходня прыбавіў кроку і ўжо больш з’арыентаваўся, перайшоўшы Свіслач .. і ўбачыўшы цёмныя шапкі дрэў гарадскога парку. Хадкевіч.
2. перан. Разм. Разабрацца ў чым‑н., вызначыць, як належыць дзейнічаць. Правільна з’арыентавацца ў падзеях.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
псіхаана́ліз, ‑у, м.
1. У псіхіятрыі — метад лячэння неўрозаў, які заключаецца ў выяўленні падсвядомых слядоў афектыўных перажыванняў, што ляжаць у аснове неўрозаў.
2. Ідэалістычны напрамак у буржуазнай псіхалогіі і псіхапаталогіі, які імкнецца ўсе псіхічныя праявы чалавека паставіць у залежнасць ад біялагічных інстынктаў і сцвярджае панаванне «падсвядомага» над «свядомым».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пуцяво́дны, ‑ая, ‑ае.
Які паказвае дарогу, напрамак; які вядзе куды‑н., да чаго‑н. Ён відаць адусюль — пуцяводны маяк, — З новых плошчаў і вуліц, з-за Свіслачы зоркай, Дзе шуміць галасамі і музыкай парк,.. Быццам мора пасля праляцеўшага шторму. Танк.
•••
Пуцяводная зорка гл. зорка.
Пуцяводная ніць гл. ніць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
завярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак.
1. каго-што і без дап. Змяніць напрамак, шлях руху; павярнуць.
З. назад.
З. каня налева.
З. кароў ад шкоды.
Машына завярнула ў бок лесу.
Дарога завярнула да ракі.
2. што. Паварочваючы, змяніць становішча чаго-н.
З. назад рукі каму-н.
3. Зайсці мімаходам (разм.).
З. да знаёмых.
4. каго-што. Заваліць, закідаць чым-н. (разм.).
З. яму зямлёй.
◊
Завярнуць аглоблі (разм.) — пайсці, паехаць назад, не дасягнуўшы мэты.
|| незак. заваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)