Абярэ́мак ’ахапак’ (БРС, Нас., Арх. ГУ, КТС), обʼеремок (КСТ) да bermę < bьrǫ, bьrati. Укр. оберемок. Па тыпу словаўтварэння як ахапак, разбіваецца на марфемы: а‑бярэм‑ак (*o‑berm‑ъkъ). Словаўтваральная інавацыя характэрная для беларускага і ўкраінскага арэала.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Све́тнік ‘расліна Coronaria L.’ (ТСБМ, Кіс.), ‘жаўтацвет, Adonis L.’ (ТСБМ). Ад свет (гл.). Назва дадзена па форме кветак, якія нагадваюць ліхтарыкі, або з-за іх яркасці, параўн. светнік росце по горках, здалек вон видно (лельч., Арх. ГУ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дапамо́га ж.
1. по́мощь, вы́ручка; подспо́рье ср.;
бе́гчы на ~гу — бежа́ть на по́мощь (на вы́ручку);
аказа́ць пе́ршую ~гу — оказа́ть пе́рвую по́мощь;
прасі́ць ~гі — проси́ть по́мощи;
то́е, што ты мне даў, бу́дзе ~гай на некато́ры час — то, что ты мне дал, бу́дет подспо́рьем на не́которое вре́мя;
2. (денежная помощь) посо́бие ср.;
○ выхадна́я д. — выходно́е посо́бие;
ху́ткая д. — ско́рая по́мощь;
◊ пада́ць руку́ ~гі — пода́ть (протяну́ть) ру́ку по́мощи;
прыйсці́ на ~гу — прийти́ на по́мощь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чарга́ ж. (мн. чэ́ргі) в разн. знач. о́чередь;
устанаві́ць ~гу́ — установи́ть о́чередь;
кулямётная ч. — пулемётная о́чередь;
пе́ршая ч. метрапалітэ́на — пе́рвая о́чередь метрополите́на;
ч. на атрыма́нне кватэ́р — о́чередь на получе́ние кварти́р;
чака́ць сваёй ~гі́ — ждать свое́й о́череди;
◊ на чарзе́ — на о́череди;
па чарзе́ — по о́череди;
жыва́я ч. — жива́я о́чередь;
у сваю́ ~гу́ — в свою́ о́чередь;
у пе́ршую ~гу́ — в пе́рвую о́чередь; в пе́рвую го́лову;
стая́ць на чарзе́ — стоя́ть на о́череди
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нае́зд
1. нае́зд, -ду м.;
быва́ть нае́здом быва́ць нае́здам;
2. (набег) нае́зд, -ду м., набе́г, -гу м.; (нападение) напа́д, -ду м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Свірсту́н ‘нейкая птушка’ (хойн., Арх. ГУ), ‘птушка конік, Anthus Bechstein’ (Інстр. 2), свырсту́н, свэрсту́н ‘цвыркун’ (брэсц., ЛА, 1). Аддзеяслоўны назоўнік, у аснове дзеяслоў тыпу рус. свирестеть ‘рэзка свісцець, што да *svьr‑, гл. сві́рчэць. Параўн. Антропаў, Назв. птиц, 349.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сцёжка (стёжка) ’стужка, жычка’ (Растарг.), сце́жка ’завязка’ (Мат. Гом.), сцёнжка ’стужка’ (нараўл., Арх. ГУ), сцёнчка ’тс’ (пруж., Сл. ПЗБ). Параўн. укр. стіо́(н)жка ’тс’ (Шымк. Сл.). Ад сцягваць, сцягнуць, адаптаванае да польск. wstęga, wstążka ’тс’ (гл. стужка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шта́нга ж., в разн. знач. шта́нга;
бурава́я ш. — бурова́я шта́нга;
падня́ць ~гу — подня́ть шта́нгу;
мяч адско́чыў ад ~гі — мяч отскочи́л от шта́нги
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Прыча́р ’чараўнік двухлісты, Platanthera bifolia (L.) L.C. Rich’ (Інстр. 2; віц., ганц., Кіс.), прычарнік ’тс’ (Ласт.), прыпар ’зелле (магічнае); расліна, выкарыстанне якой, па колішніх уяўленнях, здольна прычараваць каханага’ (Арх. ГУ, Мат. Гом.). Да прычараваць < чараваць. Матывы намінацыі ў наменклатурнай назве чараўнік двухлісты (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ба́ндыш ’калун, сякера’ (лельч., Арх. ГУ). Відавочна, з *бындаш, *біндаш, а гэта нейкая дыял. форма да біндас ’сякера’ (гл.; < ням. Bindaxt). Канчатковае ‑аш, ‑ыш у гэтым слове можа адлюстроўваць ням. дыял. формы (аб ням. дыял. формах для ’сякеры’ параўн. Непакупны, Мовознавство, 1970, 6, 38).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)