метрапо́лія, ‑і, ж.
1. Гіст. У Старажытнай Грэцыі — горад-дзяржава (поліс) у адносінах да заснаваных ім калоній на тэрыторыі іншых краін.
2. Капіталістычная краіна ў адносінах да калоній, якімі яна ўладае.
[Грэч. mētēr — маці і polis — горад.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
засялі́цца, ‑сялюся, ‑селішся, ‑селіцца; зак.
Стаць заселеным. Я марыў, што пройдзе багата год і горад так заселіцца, што дойдзе па шашы аж да сяла, якое за дзве вярсты ад нас. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нашто́, прысл.
1. пыт. 3 якой мэтай, для чаго.
Н. ты так робіш?
2. адноснае. Ужыв. як злучальнае слова ў даданых дапаўняльных сказах.
Папытайцеся ў яго, н. яму трэба было пераязджаць у горад.
3. у знач. часц. (звычайна ў спалучэнні са словам «ужо»). Ужыв. ў складаных сказах з адваротнай абумоўленасцю састаўных частак.
Н. ўжо быў добры чалавек Пракоп, а і той не стрымаўся.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазакрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. каго-што. Закрыць, накрыць чым-н. усіх, многіх або ўсё, многае.
П. дзяцей коўдрамі.
2. што. Скласці што-н. разгорнутае — пра ўсё, многае.
П. парасоны.
3. што. Закрыць, спыніць доступ куды-н. ва ўсіх, многіх напрамках.
П. усе дарогі ў горад.
4. што. Спыніць дзейнасць асобных або многіх устаноў, прадпрыемстваў.
Увечары магазіны пазакрывалі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
са́ма, часц.
1. Ужыв. ў спалучэнні з якаснымі прыслоўямі для абазначэння найвышэйшай ступені.
С. менш прапушчана ўрокаў у першым паўгоддзі.
2. У спалучэнні з дзеясловамі выражае самы пачатак чаго-н., якога-н. дзеяння.
С. што пачыналі касьбу.
3. У канструкцыях са знач.: у самую пару, у самы раз, у гэты час, якраз цяпер.
С. раслі грыбы.
С. пайсці за горад на прагулку.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сла́ва, -ы, ж.
1. Ганаровая вядомасць, усеагульнае прызнанне чыіх-н. заслуг, таленту і пад.
С. папулярнага артыста.
Паэтычная с.
Ордэн Славы.
2. Чутка, размовы (разм.).
Добрая с. ідзе пра наш горад.
3. Агульнапрынятая думка аб кім-, чым-н., рэпутацыя.
Добрая с. пра магазін.
◊
На славу (разм.) — вельмі добра.
Толькі слава, што... (разм.) — толькі лічыцца, гавораць так, а на справе зусім наадварот.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазлята́цца, ‑аецца; ‑аемся, ‑аецеся, ‑аюцца; зак.
Зляцецца разам — пра ўсіх, многіх. [Вераб’і] пазляталіся на стары клён, што стаяў на беразе Дзвіны. Савіцкі. // перан. Сабрацца. З усяго свету пазляталіся людзі будаваць новы горад. Гаўрылкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прымо́рскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які знаходзіцца, размяшчаецца каля мора. Прыморскі курорт. Прыморскі горад. □ Абрысаваліся ў туманах вершаліны далёкіх прыморскіх гор. Самуйлёнак.
2. Які бывае ў прымор’і, уласцівы прымор’ю. Прыморскі клімат. Прыморскі вецер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
далечыня́ і далячы́нь, далечыні, ж.
Тое, што і даль. У далечыні раскінуўся старажытны горад, які Здаўна лічыўся варотамі Масквы. Гурскі. Чарноцкі стараецца разгледзець далечыню ў бінокль. Чорны. Далячынь палеткаў дыміцца параю. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэлье́фны, ‑ая, ‑ае.
1. Які выступае над паверхняй, выпуклы. На каменных плітах высечаны рэльефныя фігуры людзей — партрэты пахаваных. В. Вольскі. Горад ляжаў унізе, быццам на рэльефнай карце. Мележ.
2. перан. Выразны, ясны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)