разгле́дзецца, -джуся, -дзішся, -дзіцца; зак.
1. Паглядзець вакол сябе, прыгледзецца.
Зайшоў чалавек у хату, разгледзеўся.
2. перан. Азнаёміцца з абстаноўкай.
Не даць р., апомніцца ворагу.
|| незак. разгляда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і разгля́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раздражня́льны, -ая, -ае.
1. Які хутка прыходзіць у стан раздражнення; уразлівы, чуллівы.
Р. чалавек.
Р. характар.
2. Звязаны з уздзеяннем якога-н. раздражняльніка на арганізм або на асобны орган.
Р. працэс.
|| наз. раздражня́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стрэ́ляны, -ая, -ае.
1. Пра дзічыну: забіты са стрэльбы.
Стрэляная качка.
2. Які пабыў у баях, абстраляны.
С. салдат.
3. Такі, у якога стралялі.
4. Выкарыстаны для стральбы.
Стрэляныя гільзы.
◊
Стрэляны верабей — вопытны, бывалы чалавек.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
туз, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Старшая ў кожнай масці ігральная карта вартасцю ў адно ачко.
Хадзіць з туза.
Бубновы т.
2. перан., чаго або які. Багаты чалавек, высокапастаўленая, уплывовая асоба (разм.).
Фінансавыя тузы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ля́пша (асудж.) ’нязграбны, непаваротлівы чалавек’ (ігн., Сл. ПЗБ). З літ. lẽpšė ’вялы чалавек, цюхцяй’ (Грынавяцкене, там жа, 2, 721).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мурме́ль ’маўклівы, негаваркі чалавек’ (астрав., Сл. ПЗБ). Паводле Грынавяцкене (там жа, 3, 85), паходзіць з літ. mùrma ’бурклівы чалавек’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тураве́й ‘неразвіты чалавек’, ‘шчодры чалавек’, тураве́йчык ‘неразвіты хлапчук’ (Юрч. СНЛ). Няясна, магчыма, звязана з наступным словам са значэннем ‘падганяць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
блі́жні, ‑яя, ‑яе.
1. Які знаходзіцца блізка; самы блізкі. І на маёўку ў бліжнія бары завуць сяброўку юныя сябры. А. Вольскі. Нават бачыш, як трапечацца зжаўцелы ліст на бліжняй бярозе. Лынькоў.
2. у знач. наз. блі́жні, ‑яга, м. Родны чалавек або прыяцель. Міця не слухаў угавораў бліжніх. Мележ. // Чалавек наогул. Любоў да бліжняга.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гадава́нец, ‑нца, м.
Дзіця, юнак, увогуле чалавек у адносінах да свайго выхавацеля. Пажылы мастак-педагог прывіваў сваім гадаванцам любоў да партрэтнага жанру. Ліс. // Чалавек у адносінах да якой‑н. арганізацыі, ідэі якой ён засвоіў. Гадаванец ленінскага камсамола. // Вырашчаная, выгадаваная расліна або жывёліна. Неўзабаве на дзялянцы Акуратна, рад у рад, Падрасталі гадаванцы. Кляўко.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыцягне́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. прыцягнуць (у 4 знач.).
2. Тое, што і прыцяжэнне. Вобразна кажучы, чалавек набыў ужо такую сілу, што пераадолеў зямное прыцягненне і вырваўся ў космас. «Звязда». Надта доўга чалавек не мог вырвацца з палону зямнога прыцягнення. Шыцік. За межамі зямнога прыцягнення і галасы і немага — званчэй. Федзюковіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)