Ліло́вы ’светла-фіялетавы’ (ТСБМ). Запазычана з рус. мовы, у якой лексема лиловый прыйшла праз ням. lila ці франц. lilas ’бэзавы, ліловы’ з араб. lilâk < ст.-інд. nílas ’цёмна-сіні’ (Фасмер, 2, 497).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
на́мітка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Доўгі вузкі кусок кужэльнага палатна, звычайна з каймой або вышыўкай. Здавалася,.. што іконы ў залачоных рамах, ахінутыя белымі льнянымі наміткамі і ручнікамі, вось-вось не вытрымаюць хістання цяжкага, гарачага духу хаты і ўпадуць. Паўлаў. / у перан. ужыв. Лёгкай наміткай слаўся па балоце шызы туман. Шчарбатаў. Поле было заслана наміткай сіняватай смугі, а лес за ім стаяў сіні-сіні. Навуменка.
2. Даўні галаўны ўбор замужніх жанчын. На яе галаве красуецца намітка з вышытымі канцамі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаго́н, ‑у, м.
Тое, што і самагонка. [Тыталь] ведае Грэчку, не раз яшчэ заходзіў да яго ў хату, частаваўся самагонам. Мележ. Бела-сіні, надта горкі Лезе ў вочы, есць да слёз, Душыць горла дым махоркі, Самагон зрывае нос. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сіняпёс ‘кіслая, неўвапнаваная глеба’ (Сцяшк.), ‘белаватая, вельмі неўрадлівая зямля’ (Юрч. Вытв.). Складанае слова, першая частка да сіні (гл. сіняк 5) як абазначэнне светла-шэрага колеру, параўн. паралельную назву сівапёс (гл.); другая частка да *pěsь (гл. пясок).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бу́фы, буф; адз. няма.
Пышныя і частыя зборкі ў верхняй частцы рукава. Лёдзя нават угаворвала маці надзець белае плацце, але тая не згадзілася і адзела сіні любімы касцюм — клёшную спадніцу з махрамі.. і кароткі пінжачок з буфамі і вузкім рукавом. Карпаў.
[Ад фр. bouffer — надзімацца, натапырвацца (пра матэрыю).]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кі́вер, ‑а, м.
Цвёрды высокі галаўны ўбор без палёў, які насілі ў еўрапейскіх арміях у 18–19 стст. [Юрага] быў апрануты ў сіні шынель з бліскучымі эпалетамі, на галаве ківер з султанам, шабля пры баку і звонкія шпоры на абцасах. С. Александровіч.
[Польск. kiwior.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саці́навы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да саціну. Сацінавае перапляценне. // Зроблены, пашыты з саціну. [Ніна], распрануўшы паліто і адзеўшы сіні сацінавы халацік, прыбірала на стале параскіданыя часопісы. Адамчык. Чорная сацінавая сарочка з белымі гузікамі, здавалася, вось-вось разапнецца на шырачэзных плячах. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мя́тлік, ‑а і ‑у, м.
1. ‑у. Тое, што і метлюжок. Раса была і на доўгім кавылі, на пушыстым мятліку, на пунсовых чашачках макаў. Даніленка.
2. ‑а. Абл. Матылёк. На сіні званочак за дарогай сеў мятлік — карычневы, з белымі кропкамі на крыльцах. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
світа́льны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які мае адносіны да світання, які адбываецца ў час світання, на золку. На ўсходзе ярка разгаралася світальная зара. Якімовіч. У пакой залятаў світальны вецярок, настоены на халаднаватай цішыні, на ліповым цвеце, па чыстай і глыбокай сіні неба. Вышынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эпале́т, ‑а, М ‑леце, м.
У дарэвалюцыйнай рускай і некаторых іншаземных арміях — парадны афіцэрскі пагон, упрыгожаны махрамі, пазументамі і пад. [Юрага] быў апрануты ў сіні шынель з бліскучымі эпалетамі, на галаве ківер з султанам, шабля пры баку і звонкія шпоры на абцасах. С. Александровіч.
[Фр. épaulette ад épaule — плячо.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)