камяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.

1. Рабіцца цвёрдым, як камень.

Соль у вільготным месцы камянее.

2. перан. Станавіцца каменным (у 2 і 3 знач.).

К. ад жаху.

Сэрца камянее.

|| зак. акамяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е і скамяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пакары́ць, -кару́, -ко́рыш, -ко́рыць; -ко́раны; зак., каго-што.

1. Падпарадкаваць сваёй уладзе, заваяваць.

П. крэпасць.

Чалавек пакарыў космас.

2. перан. Выклікаць у каго-н. сімпатыю, давер да сябе.

П. дзявочае сэрца.

|| незак. пакара́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. пакарэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сашчамі́ць, -шчамлю́, -шчэ́міш, -шчэ́міць; -шчэ́млены; зак., што (разм.).

1. Шчыльна злучыць, самкнуць (зубы, пальцы і пад.).

С. зубы.

2. перан. Выклікаць адчуванне душэўнага болю, смутку і пад.

Жаль сашчаміў сэрца.

|| незак. сашчамля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і сашчэ́мліваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

праця́ць, пратну́, пратне́ш, пратне́; пратнём, пратняце́, пратну́ць; праця́ў, -ця́ла; пратні; праця́ты; зак., каго-што.

Тое, што і праткнуць.

П. рагамі.

Гэта думка балюча працяла сэрца (перан.). П. поглядам (перан.: хутка і пільна паглядзець на каго-н.).

|| незак. праціна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пульсава́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -су́е; незак.

1. Пра сэрца, артэрыі: мець пульс, біцца.

На скроні ледзь прыметна пульсавала жылка.

2. Праяўляцца з перыядычнымі зменамі ў сіле, напружанні і пад. (спец.).

|| наз. пульсава́нне, -я, н. і пульса́цыя, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

чуллі́вы, -ая, -ае.

1. Якому ўласціва ўспрымальнасць знешніх, фізічных раздражненняў.

Чуллівыя нервы.

2. Які здольны ўлавіць нават нязначнае знешняе ўздзеянне.

Ч. прыбор.

3. Здольны да сентыментальнасці, тонкаадчувальны.

Чуллівае сэрца.

Ад гора людзі робяцца чуллівымі да іншых.

|| наз. чуллі́васць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Ро́зрыў ’нязгода (паміж братамі)’, ’перарванне, перапынак (хваробы, смутку)’ (Нас.), балг. ра́зрив ’разрыў (сэрца)’, ’разладжаны, расстройванне планаў’ — інтанацыйны варыянт аддзеяслоўнай лексемы разрыў. Да раз‑/роз‑ і рваць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пакла́ўшы,

Дзеепрысл. зак. ад пакласці.

•••

Паклаўшы руку на сэрца — шчыра, чыстасардэчна (гаварыць, прызнацца).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

неўро́з, ‑у, м.

Функцыянальнае расстройства, захворванне цэнтральнай нервовай сістэмы. Неўроз сэрца. Агульны неўроз.

[Ад грэч. neuron — валакно, нерв.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

валакардзі́н, ‑у, м.

Лякарства, якое выкарыстоўваецца пры захворваннях сэрца і цэнтральнай нервовай сістэмы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)