Verbum

про́рва, -ы, мн. -ы, -аў, ж.

1. Стромкі і глыбокі абрыў; бездань.

Сарвацца ў прорву.

На краі прорвы (таксама перан.: на краі гібелі).

2. перан. Прынцыповае разыходжанне ў чым-н.

Пасля гэтай спрэчкі паміж імі лягла п.

3. Вельмі вялікая колькасць каго-, чаго-н. (разм.).

Паспрабуй накарміць такую прорву.

П. грошай.

4. Пра каго-, што-н., што паглынае, пажырае многа чаго-н. (разм., неадабр.).

Якая п.: не ўкарміць яго!

пяро́², -а́, мн. пёры і (з ліч. 2, 3, 4) пяры́, пёраў, н.

Металічная выгнутая пласцінка з расшчэпленым канцом для пісання чарнілам, тушшу.

Узяцца за п. (пачаць пісаць). Выйсці з-пад пяра каго-н. (быць напісаным кім-н.). Бойкае п. (перан.: пра лёгкі, вольны стыль). Разбойнікі пяра (перан.: пра прадажных, беспрынцыповых журналістаў; пагард.).

|| памянш. пёрка, -а, мн. -і, -рак і -ркаў, н.

|| прым. пёравы, -ая, -ае.

Шарыкавыя і пёравыя ручкі.

гры́зці, -зу́, -зе́ш, -зе́; -зём, -зяце́, -зу́ць; грыз, -зла; -зі́; незак.

1. каго-што. Кусаць зубамі што-н. цвёрдае.

Г. морквіну.

Г. костку.

2. перан., каго (што). Пастаянна папракаць, прыдзірацца, сварыцца.

3. перан. Не даваць спакою, мучыць.

Мяне грызе пакутлівая думка.

|| зак. разгры́зці, -зу́, -зе́ш, -зе́; -зём, -зяце́, -зу́ць; разгры́з, -зла; -зі́; -ы́зены (да 1 знач.).

|| аднакр. грызану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́; -ну́ць; -ні́.

|| наз. грызе́нне, -я, н.

сы́пацца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -плецца; сы́пся; незак.

1. Пра што-н. сыпкае, дробнае або пра многія прадметы: падаць, валіцца; асыпацца; ляцець, разлятацца ва ўсе бакі; выпадаць.

Са страхі сыплецца снег. 3 торбы сыплецца мука.

2. перан. Пра частыя гукі, словы: чуцца, распаўсюджвацца, гучаць.

Услед сыпаліся жарты.

3. Пра тканіну: разбурацца ў выніку выпадання нітак па абрэзаным краі (разм.).

4. перан. Імкліва ў спеху бегчы.

З узгорка сыпаліся дзеці.

трашча́ць, -чу́, -чы́ш, -чы́ць; -чы́м, -чыце́, -ча́ць; -чы́; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Утвараць трэск.

Лёд трашчыць.

2. Утвараць гукі, падобныя на трэск (пра насякомых).

Т. начныя цвыркуны.

3. перан. Хутка, многа, не змаўкаючы гаварыць.

Яна можа т. гадзіну без перапынку.

4. перан. Быць напярэдадні краху, распаду; знаходзіцца пад пагрозай зрыву.

План па перавозках грузаў трашчыць.

5. Пра вельмі моцны мароз.

На двары трашчыць мароз.

дэзерці́рства, -а, н.

1. Самавольнае пакіданне ваеннаслужачым вайсковай часці з мэтай ухілення ад воінскай службы; ухіленне ад прызыву ў армію.

2. перан. Ухіленне ад выканання сваіх грамадзянскіх або службовых абавязкаў.

дэ́спат, -а, М -паце, мн. -ы, -аў, м.

1. Вярхоўны правіцель у рабаўладальніцкіх манархіях старажытнага Усходу, які карыстаўся неабмежаванай уладай.

2. перан. Самаўладны, жорсткі, бязлітасны чалавек.

Быць дэспатам у сям’і.

е́дкі, -ая, -ае.

1. Які раз’ядае, разбурае што-н. хімічна.

Едкая фарба.

2. Які выклікае моцнае фізічнае раздражненне.

Е. дым.

3. перан. З’едлівы, колкі.

Едкая заўвага.

|| наз. е́дкасць, -і, ж.

заара́ць¹, -ару́, -арэ́ш, -арэ́; -аро́м, -араце́, -ару́ць; -ары́; заара́ны і заво́раны; зак., што.

Аручы, засыпаць зямлёй.

З. лубін.

З. носам зямлю (перан.: упасці ніцма; разм.).

|| незак. заво́рваць, -аю, -аеш, -ае.

забра́ла, -а, мн. -ы, -аў, н.

У старадаўнім узбраенні: частка шлема, якой прыкрываецца твар для засцярогі ад удараў.

Выступіць з адкрытым забралам (перан.: прама, адкрыта; высок.).

|| прым. забра́льны, -ая, -ае.