транзі́т, -у, М -зі́це, м.
1. Правоз тавараў ці пасажыраў з аднаго пункта ў іншы цераз прамежкавыя пункты.
2. Перавозка грузаў без перагрузак на прамежкавых станцыях.
|| прым. транзі́тны, -ая, -ае.
Т. груз.
Т. цягнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пяшко́м, прысл.
Пешым ходам, не транспартам; пеша, пехатою. Цераз рэкі, масты, Цераз пушчы, кусты, Дзе пяшком, Дзе прамчымся на ўспененых конях. Броўка. — А дадому як дабярэшся? — сказала, быццам роднаму. — Поездам ці пяшком? Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Праз — прыназоўнік ’цераз; пасля’. У гаворках мае таксама значэнне ’з-за’ (Нас.), ’а, аб’ (Шат., Стан., Сл. ПЗБ), ’па якой прычыне’ (Сл. ПЗБ), ’больш, як адзін раз’ (Сл. ПЗБ). Паводле Фідроўскай (Зб. Багародзіцкаму, 145), праз супрацьстаіць цераз як больш абстрактнае — канкрэтнаму. Рус. през ’тс’, ст.-рус. прѣз. Запазычанне з ц.-слав. прѣзъ (Фасмер, 3, 358) або з польск. przez (Станкевіч, Зб. тв., 2, 61); сюды таксама і прэз (през) ’праз’ (Нас., ТС) (Цвяткоў, Запіскі, 63). Гл. пераз.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перары́вісты, ‑ая, ‑ае.
1. Які перапыняецца, перарываецца цераз кароткія прамежкі часу; няроўны. Перарывістае дыханне. Перарывісты гудок. Перарывісты голас. // Спец. Які перарываецца цераз пастаянныя прамежкі часу. Перарывісты ток.
2. З прамежкамі, не суцэльны. Перарывістая лінія.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перахілі́цца, ‑хілюся, ‑хілішся, ‑хіліцца; зак.
1. Крута нахіліцца. Лодка перахілілася і зачарпнула вады. □ Каб заглянуць у .. [гняздо], трэба было перахіліцца назад і вісець над бяздоннем. Маўр.
2. Перагнуцца, перавесіцца цераз што‑н. Перахіліцца цераз стол.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пераплю́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., што і чаго.
Разм. Плюхнуць цераз край.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прабе́гчы, -бягу́, -бяжы́ш, -бяжы́ць; -бяжы́м, -бежыце́, -бягу́ць; -бе́г, -гла; -бяжы́; зак.
1. Бягом прайсці міма або цераз што-н.
П. цераз поле.
П. па двары.
2. што. Бягом пераадолець якую-н. адлегласць.
П. тры кіламетры.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Паказацца і хутка знікнуць, мільгануць, пранесціся.
Па твары прабегла ўсмешка.
4. перан., што. Бегла прачытаць (разм.).
П. вачамі старонку.
5. чым. Правесці (пальцамі, рукой) па чым-н. (разм.).
П. пальцамі па клавішах.
|| незак. прабяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наро́дніцтва, -а, н.
Грамадска-палітычны рух у Расіі ў 2-й палавіне 19 ст., які ідэалізаваў сялянскую абшчыну і імкнуўся цераз яе ажыццявіць ідэі сялянскай дэмакратыі і пераходу да сацыялізму, мінуючы капіталізм.
|| прым. наро́дніцкі, -ая,-ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чахарда́, -ы́, ДМ -дзе́, ж.
1. Гульня, у якой ігракі па чарзе скачуць цераз спіны партнёраў, якія стаяць сагнуўшыся ці на карачках.
2. перан. Блытаніна, якая ўзнікае з-за пастаянных змен, перамяшчэнняў (разм.).
Міністэрская ч.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ракіро́ўка, ‑і, ДМ ‑роўцы; Р мн. ‑ровак; ж.
У шахматнай гульні — адначасовы ход каралём і ладдзёй, калі караля пераносяць цераз адно поле ў бок ладдзі, а ладдзю пераносяць цераз караля і ставяць побач з ім.
[Ад фр. roc — ладдзя (у шахматах).]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)