вы́мерці, 1 і 2 ас. не ўжыв., -мра; -мер, -рла; зак.
1. Поўнасцю знікнуць у выніку гібелі, смерці.
Племя вымерла.
2. Абязлюдзець, апусцець у выніку масавай смерці жыхароў ад голаду, эпідэміі.
Вёска вымерла ад эпідэміі.
|| незак. выміра́ць, -а́е.
|| наз. выміра́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прачы́нены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. да прачыніць.
2. у знач. прым. Адчынены не поўнасцю. За прачыненым акном пачало варушыцца лісце. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
інвалі́д, ‑а, М ‑дзе, м.
Чалавек, які поўнасцю або часткова страціў працаздольнасць у выніку ранення, знявечання ці хваробы. Інвалід працы. Інвалід другой групы.
[Лац. invalidus — бяссільны, слабы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мнец ’мяльшчык ільну ці канапель’ (Нас.), укр. мнець ’кажамяка’, славен. menèc ’крупадзёр’, ’алейнік’. Прасл. mьnьcь, якому поўнасцю адпавядае ст.-прус. mynix ’дубільшчык, гарбар’, літ. minìkas ’мяльшчык’ (Трубачоў, Проспект, 62–63).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
круго́м, прысл. і прыназ.
1. прысл. 3 усіх бакоў.
К. лес.
К. людзі.
2. прысл. Робячы кругавы рух.
Абляцець к.
Павярнуцца к.
3. прысл. Поўнасцю.
К. вінавата.
4. прыназ. з Р. Вакол каго-, чаго-н.
К. хаты растуць кветкі.
К. лесу поле.
Абысці к. стала.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разасла́ць², рассцялю́, рассце́леш, рассце́ле; рассцялі́; разасла́ны; зак., што.
Разгарнуўшы поўнасцю, паслаць па паверхні чаго-н.
Р. новы абрус.
Р. дыван.
|| незак. рассціла́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. рассціла́нне, -я, «., рассці́лка, -і, ДМ -лцы, ж. і рассці́л, -у, м. (спец.).
|| прым. рассці́лачны, -ая, -ае (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ціскі́, -о́ў.
1. Прыстасаванне для заціску і трымання прадмета пры яго апрацоўцы.
2. перан. Тое, што пазбаўляе свабоды дзеяння, ставіць у цяжкае, бязвыхаднае становішча.
◊
Узяць у ціскі —
1) прыгнятаючы, поўнасцю падпарадкаваць сабе;
2) пра двухбаковы ахоп войск праціўніка.
|| прым. ціско́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
на́дсыр, прысл.
Абл. Не поўнасцю, не да гатоўнасці (зварыць, падсмажыць). — Цётка Адарка, бульба надсыр, — хітравата глядзіць на маму і ўсміхаецца блакітнавокі Сёма Генкін. Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нашчэ́нт, прысл.
Зусім, поўнасцю; канчаткова. Жыта .. было ў многіх мясцінах нашчэнт здрасавана. Мележ. Праваліўся нашчэнт Аб’яднаны паход Верных служак цара І французскіх банкіраў. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перашна́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.
Разм. Старанна і ўважліва абмацаць што‑н. поўнасцю або ўсё, многае ў пошуках чаго‑н. Перашнарыць усе кішэні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)