велаго́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Спаборніцтва па веласіпеднаму спорту. Была нядзеля, і Антон Прымацкі паехаў за горад, каб пабачыць, як будуць праходзіць велагонкі. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абго́йсаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Разм. Бегаючы, пабыць у многіх месцах. Не дзіва: абгойсаў жа ўвесь горад. Затое.. у мяне ў партфелі тое, чаго я шукаў. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
напаўраздзе́ты, ‑ая, ‑ае.
Не зусім раздзеты, амаль раздзеты. Напаўраздветае дзіця. // перан. У вельмі дрэнным адзенні. Галаднаватыя і напаўраздзетыя камсамольцы будавалі Магнітку, ставілі горад юнацтва на беразе Амура. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цыклатро́н, ‑а, м.
Устаноўка для паскарэння руху зараджаных часцінак, якая дазваляе праводзіць ядзерныя даследаванні. Усё ўразіла іх [юнакоў] тады. І сам горад, і круглая крэпасць сінхрафазатрона, і цыклатрон. Караткевіч.
[Ад грэч. kýklos — круг і (элек)трон.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пада́цца, -а́мся, -асі́ся, -а́сца; -адзі́мся, -асце́ся, -аду́цца; -а́ўся, -ала́ся, -ло́ся; зак.
1. Пасунуцца, ссунуцца з месца.
П. ўсім целам назад.
Дзверы лёгка падаліся пад напорам.
2. Адправіцца, накіравацца куды-н. (разм.).
П. ў горад.
П. на вучобу.
3. перан. Прыметна пагоршаць, пастарэць.
Стары вельмі падаўся за апошні год.
|| незак. падава́цца, -даю́ся, -дае́шся, -дае́цца; -даёмся, -даяце́ся, -даю́цца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адкла́сціся, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -кладзе́цца; зак.
1. Асесці, назбірацца.
Іл адклаўся за гады на дне возера.
2. Адтэрмінавацца, перанесціся на больш позні час.
Паездка за горад адклалася.
3. перан. Запасці ў памяць, душу і пад., адлюстравацца, захавацца.
Уражанні дзяцінства адклаліся ў сэрцы надоўга.
|| незак. адклада́цца, -а́ецца і адкла́двацца, -аецца.
|| наз. адклада́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
патра́піць, -плю, -піш, -піць; зак. (разм.).
1. у каго-што, на што. Папасці, пацэліць.
Не п. рукой у рукаў.
2. Апынуцца дзе-н., трапіць куды-н.
Як ты сёння патрапіла аж у горад?
3. каму. Дагадзіць.
Яму цяжка п.
4. з інф. Змагчы, здолець зрабіць што-н.
Я не патрапіў дакладна адказаць ім.
|| незак. патрапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спля́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; зак.
1. Сапсаваць што-н.; разбурыць, зруйнаваць.
Горад спляжылі ўшчэнт.
С. добрую касу.
2. што. Пра лес: вынішчыць, ссячы (разм.).
Будавалі дарогу і спляжылі ўвесь бярэзнік.
3. што. Вытаптаць, стаптаць; затаптаць, забрудзіць (разм.).
Каровы спляжылі жыта.
Усю пасцель спляжылі.
4. каго і без дап. Ударыць, пабіць (разм., груб.).
С. кіем па спіне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упара́дкавацца, -куюся, -куешся, -куецца; -куйся; зак.
1. Навесці ў сябе парадак, справіцца з чым-н.
У. ў хаце.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пайсці налад, наладзіцца.
Жыццё горада паступова ўпарадкавалася.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць добраўпарадкаваным.
Горад упарадкаваўся.
|| незак. упарадко́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца; наз. упарадко́ўванне, -я, н.
|| наз. упара́дкаванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сцямна́, прысл.
Вельмі рана, зацемна. У страшэнным смутку .. [Тоня] перабыў дзень, а назаўтра, яшчэ сцямна, паклікаў перакупшчыка, прадаў шмат што з гаспадаркі і паехаў за дваццаць вёрст у горад. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)