пале́гчы, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -ля́жа; -ля́жам, -ля́жаце, -ля́гуць; палёг, -лягла́ і -ле́гла, -лягло́ і -ле́гла; зак.
1. Легчы (пра многіх).
Дзеці палеглі спаць.
2. (1 і 2 ас. адз. і мн. не ўжыв.). Прыгнуцца сцяблом да зямлі (пра злакі).
Жыта палягло.
3. перан. Загінуць, быць забітым (пра многіх).
У тым баі палягло многа салдат.
|| незак. паляга́ць, -а́е (да 2 знач.; спец.); наз. паляга́нне, -я, н. (да 2 знач.; спец.).
Паляганне пасеваў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
верхавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае дачыненне да язды верхам, прызначаны для такой язды. Верхавы конь.
2. у знач. наз. верхавы́, ‑ога, м. Коннік. Убачыўшы верхавога, салдат запыніўся; верхавы махнуў яму шабляй. Колас.
•••
Верхавая вада гл. вада.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
знясі́лець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць бяссільным; аслабець, знемагчы. [Партызан] знясілеў дарэшты, патроны выстраляў, але аўтамата не кінуў. Карпюк. Сем дзён і сем начэй поўз салдат лесам, знясілеў ушчэнт і супакоіўся сярод росных траў і вільготных імхоў. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распрапагандава́ць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; зак., што.
Прапагандуючы, канчаткова пераканаць каго‑н. у чым‑н. Адзінае — распрапагандаваць салдат, ад якіх маглі ўтаіць, куды і для чаго іх накіроўваюць.. Трэба будзе паведаміць усю праўду. Так Будзённы і дзейнічаў. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трохра́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
Трохрадны гармонік. На прызбе чубаты салдат-гарманіст па ўвесь мах расцягваў трохрадку. Ставер. Просценькая руская трохрадка З голасам задумліва глухім: У пярэстых, акуратных латках Кулямі прабітыя мяхі. Бураўкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпіцру́тэны, ‑аў; адз. шпіцрутэн, ‑а, м.
Гіст. Доўгія гнуткія дубцы або палкі, якімі білі салдат, злачынцаў у дарэвалюцыйнай Расіі, праганяючы іх праз строй. А гэта была сама тая пара, калі свіст шпіцрутэна зліваўся са звонам кайданаў. Лужанін.
[Ням. Spießrute.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кавалеры́ст, ‑а, М ‑сце, м.
Салдат, афіцэр, які служыць у кавалерыі. Камбрыгу было дваццаць пяць год. Кавалерыст, лейтэнант кадравай службы. Брыль. // Разм. Пра ўмелага, вопытнага наезніка. Сяды-тады.. [старшыня], як дасканалы кавалерыст, любіў віхрам пранесціся на сваім «Ворану». Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́злік, ‑а, м.
1. Памянш.-ласк. да казёл (у 1, 2 знач.); невялікі казёл. Стаіць козлік шэранькі. Бядуля.
2. Тое, што і казёл (у 8 знач.). За варотамі цямнеў сілуэт «козліка». — Сядайце сюды, — салдат бразнуў дзверцамі кабіны. Алешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пло́йма, ‑ы, ж.
Разм. Вельмі вялікая колькасць, мноства (аб жывых істотах). З балота несла ў сяло вільгаць і наганяла плоймы камароў і мошак. Мурашка. У гэтую часіну партызаны заўважылі, што за ўцекачом гоніцца цэлая плойма салдат. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бля́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Кавалачак бляхі (у 1 знач.).
2. Памянш. да бляха (у 2 знач.). З шапкі былі ўжо сарваны ўсе тыя бляшкі, якія раней паказвалі, да войска якой дзяржавы гэты салдат належаў. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)