Трэ́йчы ‘тры разы’ (Шат., Варл.; ашм., Стаяк., Сцяц., Сцяшк. Сл., Жд. 1, 3; асіп., Буз., Сержп. Прык. і прым., Ян.), ‘тройчы’ (карэліц., Сл. ПЗБ), ст.-бел. треичти ‘тс’ (Александрыя). Да тро́йчы (гл.), параўн. трэ́йка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
імправізава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад імправізаваць.
2. у знач. прым. Складзены адразу, без папярэдняй падрыхтоўкі. Імправізаваная прамова. Імправізаваная эпіграма.
3. перан.; у знач. прым. Зроблены наспех, без папярэдніх прыгатаванняў. Імправізаваная трыбуна. Імправізаваныя насілкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
э́кстра, нескл. прым.
Самы лепшы, найвышэйшы (пра сорт, якасць, гатунак тавару). Масла экстра.
[Ад лац. extra — звыш меры, занадта.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мяша́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад мяшаць 1 (у 1, 2 знач.).
2. у знач. прым. З прымессю чаго‑н. Мяшанае малако. Мяшаная смятана.
3. у знач. прым. Разнародны. Мяшанае насельніцтва. // Які складаецца з розных парод. Мяшаны лес. // Змешаны з розных элементаў. [Дзяўчына] размаўляла на мяшанай польскай і рускай мовах. Карпюк.
4. у знач. прым. Разм. Узараны паўторна. Мяшанае ворыва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разго́рнуты, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад разгарнуць.
2. у знач. прым. Шырокі, падрабязны. Разгорнуты даклад. Разгорнутая праграма. // У граматыцы — які мае паясняльныя словы. Разгорнутае параўнанне. Разгорнуты зваротак. Разгорнуты сказ.
3. у знач. прым. Шырока арганізаваны. Разгорнутае будаўніцтва камунізма. Разгорнутае спаборніцтва.
4. у знач. прым. Спец. Размешчаны ў шырыню па лініі фронту. [Батальён] пераходзіў на палажэнне разгорнутых баявых часцей. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вугня́віць ’гаварыць гугнява’ (Юрч.); ’хныкаць’ (Шатал.), вугня́вы прым. ’чалавек, які гаворыць у нос, гугнявы’ (Янк. Мат., Юрч., Шатал.), вугна́ты ’тс’ (Мат. Гом.). Гл. гугнявіць; в з’явілася вынікам успрымання г як пратэзы і замены яго пратэтычным в.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зрэ́дку, зрадка́ (Сл. паўн.-зах.) утворана прыстаўкай з‑ + амярцвелая форма р. скл. кароткай формы прым. рэдкі (Гл. Шуба, Прыслоўе, 128), відаць, яшчэ прасл. характару (параўн. рус. и́зредка, укр. зрі́дка, балг. изря́дко, польск. z rzadka і інш.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
размагні́чаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад размагніціць.
2. у знач. прым. Які страціў уласцівасць магніту.
3. перан.; у знач. прым. Разм. Пазбаўлены сабранасці, энергічнасці. Кажу я: Нямала пакутуе ў нас Людзей з размагнічанай воляй! Лявонны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паго́джаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад пагадзіць.
2. у знач. прым. Прыміраны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кава́ны і ко́ваны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад каваць (у 1, 2 і 3 знач.).
2. у знач. прым. Зроблены з металу каваннем. Каваны меч.
3. у знач. прым. Абабіты палосамі жалеза. Каваная скрыня. Каваныя драбіны.
4. у знач. прым. З падковамі, падкаваны. Каваныя коні. // З металічнымі падкоўкамі (пра боты, абцасы і пад.). Наперадзе, як ступа, Ішоў млынар Ігнат; Каваным ботам стукаў, Масніцы ўгінаў... Панчанка.
5. перан.; у знач. прым. Дакладны, выразны, пластычны (пра верш, стыль і пад.). Янка Купала з уласцівым яму майстэрствам перакладаў каваныя радкі «Меднага конніца». Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)